Hugur - 01.01.2004, Page 153

Lífpólitísk framleiðsla
151
hafa stjórnmál, ríkisvald og regluverk haldið áfram að stýra sviðum efnahags-
legrar og félagslegrar framleiðslu og skipta. Megintilgáta okkar er sú að fiill-
veldið hafi tekið á sig nýja mynd, samsetta úr röð þjóðlegra og yfirþjóðlegra
skipulagsheilda sem saman mynda eina yfirráðarökvísi. Þessi nýja hnatt-
vædda mynd fullveldisins er það sem við nefnum Veldið.
Dvínandi fullveldi þjóðríkjanna og æ veikari tök þeirra á regluvæðingu
efnahagslegra og menningarlegra skipta er raunar eitt af því sem helst ein-
kennir komu Veldisins. Fullveldi þjóðríkjanna var hornsteinn þeirra afbrigða
af heimsvaldastefnu sem Evrópuveldin byggðu upp á öld nútímans.3 Með
„Veldinu" eigum við samt við allt annað en „heimsvaldastefnu“. Landamær-
in sem þjóðríkjakerfi nútímans ákvarðaði voru lífsnauðsynleg fyrir evrópska
nýlendustefnu og efnahagsútþenslu: svæðisbundnar takmarkanir þjóðarinn-
ar settu valdamiðju umráða yfir útlendum svæðum skorður með kerfi farvega
og tálma sem ýmist auðvelduðu eða torvelduðu flæði framleiðslu og dreifing-
ar. Heimsvaldastefnan var í raun framlenging á fullveldi evrópskra þjóðríkja
út fyrir landamæri þeirra. A endanum var hægt að deila öllum svæðum ver-
aldar niður og merkja gjörvallt heimskortið í litum Evrópu: rautt fyrir breskt
landsvæði, blátt fyrir franskt, grænt fyrir portúgalskt og svo framvegis. Hvar
sem nútíma fullveldi festi rætur byggði það upp Leviathan sem teygði sig út
yfir hið félagslega yfirráðasvæði og kom á stigveldisbundnum afmörkunum,
jafnt til að gæta hreinleika eigin sjálfsmyndar og til að útiloka allt sem var
annarlegt.4
Framgangurinn5 í átt að Veldinu rís úr ljósaskiptum nútíma fullveldis. Öf-
ugt við heimsvaldastefnuna kemur Veldið ekki á fót neinni svæðisbundinni
valdamiðju og reiðir sig ekki á fastbundin mörk eða tálma. Það er afmiðjuð
og afsvæðandi yfirráðavél sem innlimar smám saman hinn hnattræna vett-
vang í heild sinni innan opinna, útvíkkandi landamæra sinna. Veldið sýslar
með samslungnar sjálfsmyndir, teygjanleg stigveldi og margföld skipti með
því að fínstilla netkerfi yfirráða. Hinir aðskildu þjóðhtir veraldarkorts heims-
valdastefnunnar hafa runnið saman í hnattrænan heimsvaldaregnboga.
Ummyndun heimsvaldalandafræði nútímans og tilkoma heimsmarkaðar-
ins er til marks um framgang kapítalískra framleiðsluhátta. Hið mikilvæg-
asta er að svæðisskipting þriggja Heima (fyrsta, annars og þriðja) hefur riðl-
ast þannig að við rekumst iðulega á fyrsta heiminn í þeim þriðja, þann þriðja
í þeim fyrsta og annan heiminn varla nokkurs staðar. Auðmagnið virðist
mæta auðsveipri veröld — eða öllu heldur veröld sem einkennist af nýjum og
flóknum yfirráðum mismununar og aukinnar einsleitni, afsvæðingar og end-
ursvæðingar. Uppbyggingu rása og garða nýrra hnattflæða hefur fylgt um-
3 [Þeirri reglu er hér fylgt að þýða modemity sem „nútími“ og fostmodernity sem „eftirnútími“. Samsvar-
andi lýsingarorð, með öðrum merkingarauka, er á hinn bóginn ekki reynt að þýða og þau þess í stað
löguð að íslensku; „módernískur", „póstmódernískur". Sjá einnig nmgr. 1 á bls. 174 í grein Hjörleifs
Finnssonar, JVf nýju lífvaldi" í þessu hefti.]
4 [‘Annarlegt’ er þýðing á other.]
5 [Höfundar nota iðulega orðið passage til að lýsa þróun á milli þjóðfélagsstiga, t.d. frá ögunarsamfélagi
til stýringarsamfélags. Það er yfirleitt þýtt hér sem ‘framgangur’ en á stöku stað sem ‘ferli’ eða ‘þróun’
þar sem það á betur við.]