Hugur - 01.01.2004, Síða 189

Af nýju lífvaldi
187
hann orðinn að auðmagni. „Góð“ eða „slæm“ arfgerð jafngildir miklu eða
litlu auðmagni, og getur í framtíðinni ráðið úrslitum um stöðu manna innan
stigveldis samfélagsins.36 Sjálfsstýring einstaklinganna er fólgin í því að fara
sem best með það genetíska auðmagn sem þeim er gefið, hámarka það, hvort
sem það er mikið eða lítið. Með genaprófum má ganga úr skugga um magn
kapítals, tölfræðilegar líkur á ákveðnum sjúkdómum (miklar líkur = lítið
kapítal) eða hvort viðkomandi búi yfir eftirsóknarverðum hæfileikum (genin
sem tryggja háa greindarvísitölu = mikið kapítal).37 Þetta er engin hryllings-
mynd framtíðarinnar, þessi þróun er þegar hafin í Bretlandi, þar sem trygg-
ingafyrirtæki mismuna fólki á grundvelli genaprófa.38 Reynist auðmagn vera
af skornum skammti gengur sjálfstjórn einstaklingsins, rekstur hans á sjálf-
um sér, út á það að fyrirbyggja hættur,39 í tilfelli mikils auðmagns felst hún
í því að selja arfgerð sína með beinum og óbeinum hætti.40
Orðræður lífvísindanna og nýfrjálshyggjunnar eru hluti af breyttum fram-
leiðsluháttum kapítalismans. Nýir framleiðsluhættir kalla á annarskonar líf-
vald sem framleiðir öðruvísi sjálfsverur: „Hin miklu iðnaðar- og fjármála-
veldi framleiða þannig ekki aðeins vörur heldur einnig sjálfsverur. Þau
framleiða gerandi sjálfsverur innan hins lífpólitíska samhengis: þau fram-
leiða þarfir, félagsleg tengsl, líkama og huga“.41 Lífpólitík ögunarsamfélag-
anna gat ekki lengur fullnægt vaxtar- og útþenslukröfum kapítalismans, að
hluta til vegna þess að sjálfsverurnar voru þar of passífar og kyrrstæðar (skil-
greindar um of af aga og eftirliti). Lífpólitík stýringarsamfélaganna bregst
við þessu með því að framleiða gerandi og framleiðnari sjálfsverur. Orðræð-
ur lífvísindanna og frjálshyggjunnar hverfast hvor um aðra og leika eitt meg-
inhlutverkið í framleiðslu nýrrar gerðar af samfélagi og einstaklingum, þar
sem ekki þarf lengur að aga og stjórna með tilheyrandi tíma og orkusóun,
heldur eru einstaklingarnir framleiddir þannig að þeir stýri sér sjálfir í sam-
ræmi við lögmál markaðarins. Um leið opnast kapítahsmanum ný útþenslu-
36 Sjá Thomas Lemke, „Regierung der Risiken“, s. 257-60. Einnig Steindór J. Erlingsson, Genin okkar,
s. 133-137.
37 Nýlega sendi IE frá sér fréttatilkynningu, Morgunbladið 11. des. 2003, þar sem greint er frá að fyrir-
tækinu hafi tekist að einangra tvo erfðavísa tengda offim og að vonir standi til að finna fyf gegn henni.
I því samhengi er talað um „áhættuarfgerðir", en þeir sem koma til með að greinast með þær hafa að
því leyti h'tið genetískt kapítal. I þessu samhengi er vert að hafa í huga að til eru rannsóknir sem sýna
að allt að 19% óléttra kvenna myndu eyða fóstri ef niðurstaða (mögulegs) genaprófs sýndi að það
byggi yfir offitugeni. Sjá Leonhard Hennen, Thomas Petterman og Joachim J. Schmidt, Genetische
Diagnostik-Chancen und Risiken. Der Bericht des Búros fúr Technikfolgen-Ahschatxung zur Genomana-
lyse, Berlin, 1996, s. 125. Möguleikar ÍE felast í því að þróa og selja genaprófið, en ekki í lyfjaþróun-
inni eins og látið er hggja að í fréttatilkynningunni.
38 Sjá Steindór J. Erlingsson, Genin okkar, s. 128. Önnur tengd starfsemi sem þegar er gengin í garð er
greining erfðagalla í fósturvísum áður en þeim er komið fyrir í móðurlegi með tæknifrjóvgun. Há-
mörkun líkamlegs auðmagns á sér stað með vali „réttra“ fósturvísa.
39 Steindór J. Erlingsson tekur dæmi af Jóni Jónssyni sem greinist með gen sem veldur að líkindum
ákveðnum hjartasjúkdómi. Þótt hann sé alhraustur verður hann að bregðast við líkindaspánni eins og
hann væri sjúkur: taka lyf og breyta um h'fstíl. Sjá Genin okkar, s. 129-131.
40 Frægt er dæmi John Moores, bandarísks kaupsýslumanns sem greindist 1976 með ákveðna tegund
hvítblæðis. Án þess að Moore vissi af því voru þróuð úr einstökum lífssýnum hans níu vörur á lyfja-
markaðinn, sem árið 1990 höfðu velt meira en þremur miljörðum dollara. SjáThomas Lemke, „Reg-
ierung der Risiken“, s. 240, nmgr.
41 Negri og Hardt „Lífþólitísk framleiðsla", s. 165.