Tímarit Máls og menningar - 01.12.1975, Qupperneq 115

Ráðherradagar Björns Jónssonar
En að bera undir konung til samþykkis mál, sem eg veit sjálfur að er lög-
leysa, botnleysa, þess fæst eg aldrei til.
Kórvillan um hina kgkj. þm. er ein voðaskæð hugsunarvilla, ruglað saman í hug-
anum hinu upphaflega þingmennsku-umboði (kosning kjósenda, skipun konungs)
og framkvæmd þess síðar meir —. Það er rangmæli (hugsunarvilla) að kveða svo
að orði, að hann (sá atburður) sé kallaður aptur, er skift er um þingmenn í miðjum
klíðum. —
En ekki er beint óhugsanlegt, munu sumir vilja svara, að einmitt orðið „venju-
lega“ merki það, að við geti borið, að tekið sé umboð af þeim o: þingrofi beitt
við konungkjörnu sveitina, er svo ræður við að horfa (þótt sjaldan beri að höndum).
En þar kemur fyrst fram sú hin geypilega og skaðsamlega hugsunarvilla, að átt
sé við tímaskerðing löngu gefins umboðs — í stað þess, að talað er um, til hve
margra ára gefa skuli nýjum þingmönnum umboð.
Auk hins greinilegasta þröskuldar andspænis slíku í berum orðum stjórnar-
skrárinnar má benda á þá óhæfu, sem það væri, ef konungsvaldið gæti hvenær
sem því líkaði tekið þingmennsku af hinum kgkj. fulltrúum. —
Með því bragði væri því ávalt í lófa lagið að hafa þá alla hundleiðitama sér.
Nú getur það þó ekki yngt þá upp að jafnaði nema á kjörtímamótum (6 ára mótum).
Allir sjá að slík meginregla væri ekki einungis hlægileg — heldur stór háskaleg. —
Og úr því ekki varð úr þingtímafærslu með konungsúrskurði eins og meiri
hlutinn hugsaði sér í þinglok 1909, þá verður nú engu um þokað. —
Ein leiðin að eyða land með ólögum er að leggja í lög heimildarlaust þann
eða þann fjarstæðan skilning, hversu geðfeldur vera kann þeim, er það mál eru
mest við riðnir.
Það er ein fjarstæðan eða fásinnan, að ímynda sér nokkurt hald í því, þó að
uppgötvast hafi, að skakkað hafi jafnvel mörgum dögum frá 6 ára réttum á kjör-
tímalengd kgkj. þm., jafnvel 20 dögum. —
Þessa varð eg fljótt var, er hér kom í haust, að „vinir" vorir úr hinum herbúð-
unum höfðu lagt ósvikið inn fyrir mig gegn þingfærslunni til vors. Vera má,
að sumir hefðu ætlast til, að ég hefði lagt stöðu mina í veð til að reyna að hafa
mitt mál fram þar. —
(Eptir originalbréfi sem Páll farandsali Stefánsson lánaði alþingismanni Jóni
Jónssyni frá Múla).
Að öðru leyti vísast til framangreinds tölbl. ísafoldar sem hefir að
geyma part af þessu brjefi sem og hin tvö brjefin eins og þau leggja sig.
Einkum er þriðja brjefið alleptirtektarvert. I brjefi þessu dags. 24. janúar
í Reykjavík farast ráðh. svo orð:
Þeir ættu raunar að fara nærri um það, að sé þjóð við Eyrarsund nokkurt mál
áhugamál, það er til íslenzkra stjórnmála kemur um þessar mundir, þá er það
skammlífi meiri hlutans á þingi, sem nú er eða var 1909, þingsflokksins, sem
þeir eru fulltrúa um, eptir skrifum og skeytum hjeðan, að búi yfir eindregnum
2 3 tmm
353