Skírnir - 01.01.1956, Blaðsíða 69
Skírnir
Hugleiðingar um merkingar orða
67
þeir C. K. Ogden og I. A. Richards sign á þessa leið: „Tákn
er alltaf eggjandi (stimulus) að einhverju leyti svipaður upp-
runalegum eggjanda og nægjanlegur til að framkalla það írit
(engram), sem þessi eggjandi hefir myndað.“1 Við þessa skil-
greiningu vil ég þó gera eina athugasemd. Hér er stuðzt við
þá kenningu, að það, sem kemur fyrir lífveru, skilji eftir sig
spor eða mót, svo nefnd engrams, sem kalla mætti irit á ís-
lenzku. Um þetta munu sálfræðingar vera ósammála. En
vandalaust er að skilgreina hugtakið tákn á svipaðan hátt,
þótt hjá þessari kenningu sé sneitt. Skilgreiningin gæti t. d.
verið eitthvað á þessa leið: Tákn er eggjandi (stimulus), sem
líkist að einhverju leyti eggjanda, sem lifvera þekkir af fyrri
reynslu sinni og nægir til þess að hafa svipuð áhrif og hinn
upprunalegi eggjandi hafði. Svipuð er skilgreining Bertrands
Russels á sign (sbr. Mind 1920). Hann gerir þó nokkru meira
úr þætti minnisins.
Ég vona, að mönnum sé nú Ijóst, hvað ég á við með því
að segja, að málið sé táknakerfi.
I bernsku heyra börn orð notuð í tilteknu samhengi við
ákveðnar aðstæður. Smótt og smátt myndast milli hljóðsins
(orðsins) og hlutarins, sem við er átt, samband í hug barns-
ins, t. d. milli orðsins borð og hlutarins borÖ. Eftir að þetta
samband er komið á, verður orðið, sem aðeins var eitt atriðið
i þessari reynslu barnsins, að nafni hlutarins. Það er orðið
að tákni.2)
III
Menn greinir nokkuð á um það, hvernig skilgreina skuli
orðið or'ð. Hér er ekki ætlunin að ræða það atriði nákvæm-
lega. Sumir láta orð hæði tákna hljóðið, þ. e. hið skynræna
fyrirbrigði, og merkinguna, þ. e. hið andlega fyrirbrigði. Ég
mun ekki nota orð á þennan hátt. Með því á ég eingöngu við
1) Á ensku er þetta svo: A sign is always a stimulus similar to some
part of an original stimulus and sufficient to call up the engram formed
by that stimulus (MOM 53).
2) Sjá um þetta t. d. Stephen Ullmaru Words and Their Use, bls. 15.