Skírnir - 01.01.1956, Blaðsíða 76
74
Halldór Halldórsson
Skírnir
einkenni, verschiedene Merkmále, eins og Wilhelm Wundt
orðaði það. Fáir eða engir nota sama orð í nákvæmlega sömu
merkingu, þó að tilvísun til miðs sé söm. Merking þess, sem
talar, þarf t. d. ekki að vera hin sama og merking þess, sem
heyrir. Merking er bundin við einstakling hverju sinni, og
hún er af þeim sökum komin undir því, hver notar, og af-
stöðu hans til þess, sem hann talar um (þ. e. til merkingar-
miðsins), en jafnframt þeim aðstæðum, sem hún er notuð
við. Af þessu ætti að vera ljóst, að hugsanir og tilfinningar
málnotanda gagnvart miði eru þættir í hugmyndum hans
um það, en merkingin er einmitt nokkur hluti þessara hug-
mynda. Það er þetta, sem ég kalla viShorf málnotanda.
Við skulum hugsa okkur tvo menn, sem ræða um einhvern
tiltekinn hest. Annar er, ef til vill, á þeirri skoðun, að um-
ræddur hestur sé mesta trunta, en hinn heldur því fram, að
hesturinn sé mesti gœSingur. Skoðanir þessara manna á hest-
inum eru að vísu hluti af hugmyndum þeirra um hann, en
þó er aðeins nokkur hluti þessara hugmynda þáttur í merk-
ingu orðsins hestur. Ef þeir í stað orðsins hestur nota orðin
trunta eða gæðingur, felst í þeim orðum dómur um miðið
eða skoðun á því. Það er venja í íslenzku málsamfélagi, að
lélegur hestur er nefndur trunta, en góður hestur gœ'Singur.
Viðhorf málnotanda til miðs er ekki hið sama í þessum þrem-
ur orðum, þó að merkingin geti, ef svo vill verkast, vísað til
sama miðs.
En hér kemur einnig fleira til greina en viðhorf málnot-
anda, eins og dæmin sýna. Vanabundin notkunartakmörk
orðanna eru ekki hin sömu. Þessi vanabundnu takmörk geta
verið með ýmsum hætti. Þau geta t. d. miðast við öll þau
merkingarmið, sem merking orðs getur vísað til. En einnig
eru aðrir þættir merkingarinnar háðir vanabundnum tak-
mörkum, t. d. viðhorf málnotandans. Þó að merkingin sé
hverju sinni bundin við einstakling, eins og áður var sagt,
ber einnig að hafa í huga, að hún miðast jafnframt við mál-
kerfið í heild. Segja mætti, að allar hugmyndir málnotanda,
sem ekki falla innan vanabundinna notkunartakmarka, heyri
ekki til merkingu orðs. Merking orðs er því samkvæmt mín-