Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 18
288
DICK RINGLER OG ÁSLAUG SVERRISDÓTTIR SKÍRNIR
við vitum glöggt að anntu okkur,
frakkneskur maður frjálsri þjóð;
því andinn lifir æ hinn sami
þótt afl og þroska nauðir lami. (1E104-105; leturbr. okkar)
Sú staðreynd að þegar Jónas ávarpar frakkneskan mann vaknar
þegar með honum hugsunin um frelsi Islands gefur í skyn hversu
auðveldlega honum gat komið til hugar að veita franska tákninu
um frelsi og sjálfstæði, bonnet rouge, þegnrétt á Islandi.
Og að lokum, með því að notfæra sér þetta tákn gat Jónas
komið, framhjá dönsku ritskoðuninni, boðum til þjóðar sinnar
sem voru vissulega afar róttæk og hefði jafnvel mátt túlka sem
hvöt til uppreisnar. Það er heldur ekki líklegt að þessi boð hafi
farið fyrir ofan garð og neðan hjá þjóðinni, því að ýmis rök hníga
að því að Islendingar hafi skilið mætavel að rauður fatnaður var
búningur pólitískra mótmæla og „byltingar“. Hinn 23. maí 1849,
aðeins fjórum árum eftir að „Eg bið að heilsa!" birtist í Fjölni,
efndi hópur um það bil sextíu Skagfirðinga og Eyfirðinga til mót-
mæla að Möðruvöllum í Hörgárdal til þess að láta í ljós óánægju
sína með það hvernig þeim var stjórnað, og til að krefjast afsagnar
Gríms Jónssonar amtmanns.22 Mörgum árum seinna lýsti Þóra
(1823-1919), dóttir Gríms, því sem hún hafði orðið vitni að við
þetta tækifæri (sem faðir hennar kallaði með miklum þunga
„Islandsk Mytteri“ í dagbók sinni):23
Við vorum þarna við gluggann, sunnan við dyrnar, við Ágústa systir
mín, og vorum að sauma, 23. maí 1849. Faðir okkar var ekki kominn á
fætur, þó að liðið væri að hádegi. Hann hafði verið töluvert lasinn, en var
að hressast.
22 Gleggsta greinargerðin um þennan atburð er eftir Ólaf Oddsson, „Norðurreið
Skagfirðinga vorið 1849“, Saga, XI (1973), bls. 5-73. Bæði mótmælin sjálf og
skjalið sem afhenda átti Grími Jónssyni voru mótuð eftir fordæmum í Dan-
mörku fjórtán mánuðum fyrr. Þó að mótmælin að Möðruvöllum hafi verið
sviðsett þannig að þau litu út fyrir að vera sjálfsprottin uppreisn óánægðrar al-
þýðu - tjáning „alþýðu vilja“ - voru þau í rauninni gerð að undirlagi og með
ráðum vel lesinna og pólitískt meðvitaðra einstaklinga, eins og föður og bróð-
ur Konráðs Gíslasonar, og Jóns Samsonarsonar, alþingismanns Skagfirðinga.
23 Sama rit, bls. 38.