Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 200

470
STEFÁN HJÖRLEIFSSON
SKÍRNIR
Opinber orðrœða um heilbrigðismál
Páll Skúlason heimspekingur hefur fjallað um stöðu læknavísinda
og annarra vísinda í samfélaginu. I greininni „Vísindi og samfé-
lag“ heldur Páll því fram að hugmyndakerfi vísindanna séu sjálf-
stæð með tilliti til annarra menningarkerfa, öfugt við önnur
hugmyndakerfi í samfélaginu. Hann bendir á hættuna á því að
vísindin valdi upplausn á hefðbundnum samskiptakerfum og
siðakerfum og innleiði í þeirra stað tæknileg kerfi sem ekki full-
nægja þörf manna fyrir verðmæti og tjáskipti. Ef tilgátan um
menningarlegar aukaverkanir lækninga á við rök að styðjast, er
tvímælalaust um að ræða áhrif af þeim toga sem Páll ræðir í þess-
ari grein.8
Æ fleiri læknar bjóða miðaldra konum upp á hormónalyfin,
sem áður var getið um, og sífellt fleiri konur neyta slíkra lyfja. En
þrátt fyrir að þessi hormónameðferð færist í aukana, fer ekki
fram raunveruleg þjóðfélagsumræða um kosti hennar og galla.
Oll umræða á opinberum vettvangi um ágæti þessara lyfja er eins
og bergmál af rökræðum læknavísindanna. Þar er eingöngu til
umræðu að hve miklu leyti hormónameðferðin sporni gegn fylgi-
kvillum tíðahvarfa og sjúkdómum sem hrjá konur á efri árum.
Aðrar hliðar á málinu eru einfaldlega ekki á dagskrá. Menn láta
hjá líða að fjalla um sambandið milli heilbrigðis og annarra verð-
mæta, sem eru í húfi fyrir miðaldra konur og fyrir samfélagið í
heild.
Þetta bendir til þess að menning okkar sé að nokkru leyti
komin í þrot gagnvart læknavísindunum. Sú orðræða sem ætti að
tryggja að tæknilegar nýjungar verði nýttar til mannlegra fram-
fara, lýtur sjálf sömu lögmálum og hin tæknilegu kerfi. Orðræðan
er þess ekki umkomin að hlúa að mannlegum verðmætum og
beisla læknavísindin í þeirra þágu, vegna þess að hún gengur að
því vísu að vísindin muni leiða til raunverulegra framfara. Menn-
um og verða síst yfirunnar með því að sljóvga tilfinningarnar og drepa niður
sj álfsbjargarviðleitni.
8 Fyrir allnokkrum árum var þessi grein, ásamt annarri grein Páls Skúlasonar
sem vikið verður að síðar, kveikjan að þessu erindi. Báðar greinarnar er að
finna í Pœlingum (Reykjavík: ERGO, 1987).