Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 27
SKÍRNIR
MEÐ RAUÐAN SKÚF
297
Viðauki A
1
I bréfi til Bjarna Þorsteinssonar, sem dagsett er 15. nóvember 1826 (Lbs.
2416 4to), ritar Árni Helgason langa og skemmtilega lýsingu á þeirri
hrifningarvímu sem nýlega hefur gripið framámenn á suðvesturhorni Is-
lands, einkum kvenfólkið: „Þær ætla að sleppa öllum dönskum búningi
og taka upp annaðhvort þann gamla íslenska eða eitthvað honum sem
líkast.“ Séra Árni segir að þessi hrifningarvíma hafi einkum gripið um sig
í nágrenni Bessastaða:
Hér í sókn var reglulegt þing haldið hvernig hér ætti að fara sem
hyggilegast að öllu. Á því þingi var frúin á Brekku og Madame Egil-
sen með þeirra mönnum, gullsmiður, lector, og Keyser. Allir voru
samdóma um það, að nauðsyn væri að stoppa því útlenda klæðasniði,
en flestir vildu þau ei hafa skaut. Etatsráð bað Keyser að hitta uppá
einhverja höfuðbúnings teikningu sem gæti sest með vora treyju,
sagðist gera sér mikið far um þetta mál, því það væri eitt sannarlegt
national anliggende.
Þessir atburðir gerðust á fjórða ári Jónasar á Bessastöðum. Meðal
þeirra sem voru staddir á fundinum sem séra Árni lýsir voru Isleifur Ein-
arsson, faðir besta vinar Jónasar á Bessastöðum (Gísla Einars); eftirlætis-
kennari Jónasar og mestur áhrifavaldur, Sveinbjörn Egilsson; og náinn
vinur Jónasar, Jakob Rudolf Keyser, norskur námsmaður og styrkþegi
sem hann orti til ljóðið „Til Keysers" vorið eftir.
Það sem hér skiptir máli fyrir málflutning okkar er að þessar umræð-
ur „á æðstu stöðum“ um höfuðbúnað kvenna - í skýru og ótvíræðu sam-
hengi við íslenska þjóðernisstefnu - hljóta að hafa verið kunnar öllum
nemendum Bessastaðaskóla, þar á meðal Jónasi og Konráði, og gefa til
kynna þann jarðveg þar sem síðari áhugi þeirra á viðfangsefninu - og
kannski jafnvel þau hugrenningatengsl sem leiddu af sér „rauðan skúf“ í
ljóði Jónasar - áttu sér rætur.
2
Konráð skrifaði Jónasi 24. febrúar 1844: „Hvað ertu maður einlægt að
hafast að í Saurum? Ertu búinn að yrkja mikið í Fjölni? „Gljúfrabúi,
gamli foss!“ Hvar er ritgjörðin um kvenbúning?" (BKG56). Jónas svar-
aði 14. eða 15. mars: „því nefnir þú við mig ritgjörðina um kvenbúning?
ég hef aldrei lofað henni, en ég hef sagt að ég gæti sýnt hvernig ísl. stelpa
ætti að vera búin - en ekki nema heima samt og það að mínu ráði; þær
eru til heima“ (um tímasetningu þessa bréfs sjá 4E380). Ef „Ég bið að
heilsa“ er frá því seint í mars eða snemma í apríl 1844 var það ort