Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 237

SKÍRNIR
ÓSEGJANLEG ÁST
507
skáldsögunnar er þannig hvergi svarað og varla orðað. En fer það fyrir
þá sök fyrir ofan garð og neðan? Nei, þessi innskráning „öfugeðlis" í
opinbera orðræðu, upp úr djúpunum inn í meginstrauminn, sprengir
ísmeygilegar glufur eða dyr á þagnarmúrinn þrátt fyrir allt og greiðir
fyrir hinsegin sögum sem á eftir koma. Það sama gildir um túlkun á
Þeirri kvöldu ást og Z: Astarsögu: Engin leið er að setja samkynhneigð-
ina til hliðar, eins og aukaatriði hjá listrænu gildi eða fagurfræðilegu yrk-
isefni. Samkynhneigðin er miðlæg og öll (neikvæða) fagurfræðin í bók-
inni grundvallast á henni.
Skáldsagan er að forminu til dagbók kennara (og síðar starfsmanns í
menntamálaráðuneyti). A yfirborðinu er allt slétt og fellt í lífi þessa
ágæta þjóðfélagsþegns. Hann er kvæntur, þriggja barna faðir og tengist
uppeldis- og menntastofnunum þjóðfélagsins. En, et in Arcadia Ego:
Adam tafði ekki í Paradís. Einhverra hluta vegna (full)nægir það kennar-
anum ekki til lengdar að eta „sama normalbrauðið dag eftir dag úr hönd-
um [eiginkonunnar] og bakarans“ (34). Aðrar brauðtegundir og gróf-
kornaðri fær hann að bragða hjá sjómanninum, ástmanni sínum, sem
hann „erfir“, sem skilyrði fyrir fúlgu erfðafjár, frá samkynhneigðum
æskufélaga sínum eftir að sá sviptir sig lífinu. Kennarinn lofar því að
„taka við“ sjóaranum, þrátt fyrir að honum bjóði við því fyrirfram. En
þó að honum finnist hann verða „einhvern veginn að kartöflupoka í
faðmi [sjóarans] fyrstu vikurnar“, brennir „snerting „engilsins" sig svo
djúpt“ að hann vill á endanum „heldur deyja en verða að hverfa frá
„þessu“ til fyrri lífsmáta með konunni [...]“ (233). Astarfundir þeirra
félaga eiga sér stað í kjallaraíbúð, „í helgun, dýrkun eða í véi, á heilögum
stað, í skoti reimleikanna“, sem kennarinn leigir undir því yfirskini að
stunda þar ritstörf. I þessu jaðraða rými, á mörkum normal samfélags,
heldur kennarinn dagbók yfir líf sitt; ciginkonuna, börnin og sérstaklega
ástmanninn, en að auki vangaveltur um lífið, tilveruna og dauðann, að
„eðlinu“ ógleymdu.
Afrakstur kjallarastarfans, skáldsagan, eru sjö „dagbækur“ og nokk-
urs konar „formáli" að þeim sem er nýjasta „færslan“, 16. október 1993,
en dagbækurnar eru síðan í réttri tímaröð frá „13/10 1988“. Sögusviðið í
formála og fyrstu sex dagbókunum er Reykjavík, með skottúr á Höfn í
Hornafirði, en síðasti kaflinn gerist í sumarfríi á Spáni. Formálinn er lyk-
ilkafli að túlkun á Þeirri kvöldu ást. Þó að hann sé síðasta færsla bókar-
innar er þar, eins og iðulega í hefðbundnum skáldsögum, sagt frá aðdrag-
andanum að „flækju" bókarinnar, hvernig kennarinn byrjar vanheilagt
kjallaralíferni. Kaflinn er ákaflega neikvæður, kaldhæðinn og hreinlega
níhilískur, í fleiri en einni merkingu. Það morar af skopstældum vísunum