Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 235

SKÍRNIR
ÓSEGJANLEG ÁST
505
Astarsaga er að vissu leyti tímamótaverk sem hugsanlega brýtur „blað í
bókmenntahefð okkar og trúlega lengra en sjóndeildarhringur okkar
nær“, eins og Bergljót Davíðsdóttir kemst að orði.75 2 er mikilvæg bók,
einkum fyrir „samkynhneigðar bókmenntir". Tjáning samkynhneigðrar
reynslu verður hér eftir auðveldari og án efa opnari. Héðan í frá verður
jafnvel hægt að skrifa „ástarsögur" um samkynhneigðar ástir sem eru
ekki dauðadæmdar og ef til vill hillir undir hinsegin sögur skrifaðar á
eigin forsendum, án sífelldra átaka við gagnkynhneigða orðræðu.76
Dagbœkur úr kjallara
Pannig afbakast allt við óþarfa notkun,
líka hugtökin maður og kona.77
Sögumaður og (dagbókar)höfundur í Þeirri kvöldu ást sem hugarfylgsnin
geyma þykist vita, rétt eins og Guðbergur Bergsson, að „heimurinn sé
aðeins hugmynd manns af honum“.7S Af þessari staðhæfingu má leiða að
„náttúran" standi ekki utan menningar, upprunaleg og „náttúruleg“,
heldur sé hún menningarlegt, textalegt, fyrirbæri - rétt eins og „maður
og kona“. Þetta sjónarmið, sem fellur ágætlega að frægri staðhæfingu
Jacques Derrida um að „ekkert [sé] utan textans",79 kvíslast (hvíslast) um
75 Bergljót Davíðsdóttir, „Tímamótabók“, Helgarpósturinn, 14. nóvember 1996.
76 Eftir að þessi grein var skrifuð var sett á svið leikrit Kristínar Ómarsdóttur,
Ástarsaga 3, um ástir tveggja karlmanna, Geirs og Hrafns. Strax í þriðja atriði
tekur Sögumaður af allan vafa: „Áður en lengra er haldið vil ég að öllum sé
ljóst að hér er enginn að fara að deyja [...].“ Aðspurð um titilinn segir Kristín:
„Þetta er í rauninni bara Love Story númer þrjú. Ég veit ekki hvort númer tvö
hefur verið búin til ennþá en ég lagði ekki í að halda því fram að mín ástarsaga
væri númer tvö í röðinni og fannst öruggara að hafa hana númer þrjú [...].“
Því má bæta við að það er öldungis tilhlýðilegt að brjóta niður tvenndina og
skrifa „þá þriðju“. Sjá viðtal í Astarsaga 3, Leikfélag Reykjavíkur, 1997.
77 Sú kvalda ást sem hugarfylgsnin geyma, bls. 59.
78 Guðbergur í viðtali í bók Þóru Kristínar Ásgeirsdóttur, Guðhergur Bergsson.
Metsölubók, Reykjavík: Forlagið, 1992, bls. 220.
79 Þessa staðhæfingu („II n’y a pas de hors-texte“) setur Derrida m.a. fram í De
la Grammatologie, Paris: Les Éditions de Minuit, 1966, bls. 227. Andstæðing-
ar afbyggingar taka þetta sem dæmi um afstæðis- eða tómhyggju, og algert al-
vöru- og ábyrgðarleysi. Setningin, sem er tekin úr nokkru samhengi, þýðir
samt ekki að heimurinn og „raunveruleikinn“ séu hreinn tilbúningur, nánast
draumur eða leikur í tungumálinu og ekkert skipti því máli: Með því væri
afbygging vissulega öfgakennd, og ábyrgðarlaus mótunarhyggja þar sem öll
(pólitísk) afstaða væri ómöguleg. Derrida „veit“ auðvitað líka að „allt“, sjálf