Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 186

SKÍRNISMÁL
Launhelgar læknavísindanna
og aukaverkanir af lœkningum
viðfanGSEFNI þessa erindis er sérfræðiþekking lækna og þau áhrif
sem læknavísindin hafa á samfélagið. Flestir líta á læknavísindin
sem lið í baráttu mannsins gegn böli og þjáningum og í eltingar-
leiknum við hamingjuna. Það sem fyrir mér vakir er að benda á
hættuna á því að læknisverk, sem unnin eru með það virðingar-
verða takmark fyrir augum að sporna gegn sjúkdómum og þján-
ingu, valdi spjöllum á allt öðrum sviðum en þeim sem yfirleitt eru
talin vettvangur heilbrigðismála. Eg óttast að læknisfræðilegur
hugsunarháttur kunni fyrir vangá að ryðja úr vegi menningarleg-
um verðmætum og fela fyrir mönnum stefnumið, sem eru nauð-
synleg í tilverunni, án þess að önnur haldgóð verðmæti eða
stefnumið komi í þeirra stað.1
Ég vonast til að geta skýrt að nokkru leyti hvernig á því
stehdur að læknisverkin kunna að valda spjöllum, þrátt fyrir ein-
lægan ásetning þeirra sem hlut eiga að máli. I því sambandi mun
ég fjalla um tengsl læknisfræðinnar og þjóðfélagsumræðu um
heilbrigðismál. Eg mun einnig varpa fram kenningu, sem læknum
og öðrum sem starfa við lækningar kann að þykja ögrandi, þess
efnis að eftir því sem tæknivæðingu læknavísindanna fleygir fram,
aukist hið dulmagnaða vald sem þessi vísindi hafa yfir almenningi
jafnt sem læknum, það er að segja að launhelgar læknavísindanna
haldist í hendur við tæknivísindalegt yfirbragð þeirra.
Áður en ég tek til við að lýsa menningarlegum aukaverkunum
læknisverka, ætla ég að fara nokkrum orðum um þann jarðveg
1 Hér birtist á prenti lítillega breytt handrit að fyrirlestri sem haldinn var í
Reykjavík í febrúar á þessu ári á vegum Siðfræðistofnunar. Norska rann-
sóknaráðið hefur veitt mér styrk á undanförnum árum sem hefur skapað mér
svigrúm til að velta fyrir mér þeim málefnum sem hér er fjallað um. Dr. Edvin
Schei við heimilislækningaskor Háskólans í Björgvin og Kjersti Lea eiginkona
mín hafa aðstoðað mig við að færa efnið í þess háttar búning að það ætti erindi
við almenning. Ritstjórar Skírnis hafa veitt margvíslega aðstoð. Ollum þessum
aðilum kann ég ríka þökk.
Skírnir, 172. ár (haust 1998)