Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 130
400
SVEINN EINARSSON
SKÍRNIR
ar gáfu hin bestu af góðtemplarahúsunum, t.d. Góðtemplarahúsið
á ísafirði (1902, hið þriðja í röðinni þar), þessum samkomuhúsum
lítið eftir að stærð og útbúnaði.32
Skugga-Sveinn og aftur Skugga-Sveinn
Ein undarlegasta þversögnin í allri þessari miklu starfsemi er sú
staðreynd, úr hve litlu var að moða af sjónleikjum. A stærri stöð-
unum, þar sem leikvertíð gat staðið í tvo til þrjá mánuði, einkum
yfir vetrartímann og oft nálægt jólum, var iðulega boðið upp á
þrjár til fjórar ólíkar leiksýningar. Á smærri stöðunum þótti hins
vegar gott ef boðið var upp á eina leiksýningu á ári, og víða liðu
oft mörg ár milli sýninga, einkum til sveita og í minnstu þorpun-
um. Þegar líður að aldamótum er þó nokkuð stöðug leikstarfsemi
á ísafirði, Akureyri, Seyðisfirði, Sauðárkróki, Eyrarbakka og
Stokkseyri, Eskifirði, Dalvík, Hofsósi, Húsavík og reyndar víðar.
Tæpast þarf að taka fram að sígildar leikbókmenntir heimsins
lágu ekki fyrir í íslenskum búningi á þessum árum. Shakespeare-
þýðingar Matthíasar Jochumssonar og annarra birtust reyndar á
prenti á árunum 1874-87, en vart hafa þær þótt árennilegar fyrir
viðvaninga á pakkhúsloftum og fjóshlöðum; sjálft Leikfélag
Reykjavíkur sniðgekk þær eftir aldamótin þegar verkefnaval þó
gerðist metnaðarfullt þar á bæ. Sama máli gegndi um Brand
Ibsens í þýðingu séra Matthíasar og Pétur Gaut í þýðingu Einars
Benediktssonar, svo ekki sé minnst á tilraunir Sveinbjarnar Egils-
sonar og fleiri til að þýða gríska og latneska leiki.33
íslensk leikrit voru fá en af tvennum toga. Annars vegar voru
leikir runnir af rifjum skólapilta, allt frá Hrólfi og Narfa Sigurðar
Péturssonar til sjónleikja Indriða Einarssonar, Nýársnœturinnar
og Hellismanna (1874). Hins vegar voru heimatilbúnir leikir úr
héraði eða sjávarþorpi. Af hinum fyrrnefndu naut einn leikur
meiri hylli en aðrir, Skugga-Sveinn séra Matthíasar. Greinarhöf-
undur hefur vitneskju um að leikurinn hafi verið sýndur á a.m.k.
32 Ólafur Jónsson: Karlar eins og ég: æviminningar Brynjólfs Jóhannessonar
leikara (1966), 25-26.
33 íslensk leiklist II, 53 og áfr., 212.