Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 190

460
STEFÁN HJÖRLEIFSSON
SKÍRNIR
fótum sér. Sá maður kann ekki mannasiði - hann brýtur gegn
lögmálum hversdagslegra samskipta.
Menn beita siðferðilegum mælikvörðum á borð við þessa í
hvert sinn sem þeir fella dóma um eigin breytni og annarra.
Fræðileg umræða um siðferðismál þjónar þeim tilgangi að skerpa
skilning manna á þessum mælikvörðum og þjálfa menn til að
beita þeim skipulega. Og svo framarlega sem við höfum hlotið
sæmilegt uppeldi, tökum við ósjálfrátt tillit til þeirra þátta, sem ég
hef getið um hér, í samskiptum við aðra menn.
Þetta held ég að sé ástæðan fyrir því hversu sterkt það verkar á
venjulega manneskju, sem hefur vanist venjulegum samskipta-
háttum eins og hér var lýst, að setjast á skólabekk í læknaskólan-
um. I þeim skóla er ofurkapp lagt á vélræna greiningu og meðferð
á mannslíkamanum. Læknanámið er hvorki meira né minna en
sex ára samfelld þjálfun í því að fjalla um manneskjur og með-
höndla þær á tæknilegan hátt, sem er öðrum þræði geysilega
árangursríkur en stangast jafnframt gersamlega á við venjulega,
siðræna afstöðu til mannsins. Hversdagsleg, siðræn viðhorf eru
numin úr gildi, vegna þess að tækniþjálfunin er í fyrirrúmi. -
Þetta varð ég var við þegar kynni mín af læknanáminu hófust.
Það olli mér þegar í stað óþægindum, þótt ég botnaði ekki
almennilega í þessum óþægindum fyrr en síðar.
Nú kann að vera að einhver vilji mótmæla. Ykkur grunar ef til
vill að ég hafi ruglast á tækniþjálfuninni og raunverulegri fram-
komu lækna við sjúklinga sína. Segja má að vissulega sé um
ákveðið sjónarhorn að ræða, sem læknar beiti til að ná sem best-
um tökum á þeim sjúkdómum sem herja á manninn. Hins vegar
sé þetta líkt og hvert annað verkfæri - tæknilegt sjónarhorn sem
læknar bregði fyrir sig þegar við á, en annars ekki. Heilbrigð
skynsemi og siðareglur lækna geri skýlausa kröfu um að takmark
allra lækninga sé heill skyni gæddrar mannveru, en ekki snurðu-
laus gangur í sálarlausu vélavirki. Samkvæmt þessu sjónarmiði er
eingöngu um óhapp að ræða ef læknir kemur fram við sjúkling
sinn líkt og hann væri biluð brauðrist eða framleiðslueining á
færibandi.
Sjálfum þykir mér hins vegar margt benda til þess að innræt-
ing vélhyggjunnar sé svo áhrifarík að góðir siðir og heilbrigð