Skírnir - 01.09.1998, Blaðsíða 194

464
STEFÁN HJÖRLEIFSSON
SKÍRNIR
og kann jafnvel að vera sælli en sá sem býr við góða heilsu. Þótt
líklega sé sjaldgæft að þeir séu hamingjusamir sem þjást af alvar-
legum veikindum, og þótt góð heilsa sé forsenda fyrir ýmsu sem
menn takast á hendur, veitir heilbrigðið enga tryggingu fyrir því
að athafnir manna færi þeim hamingju.
Hér virðist vera um þversögn að ræða. Heilbrigðið er drjúgur
þáttur í því sem við sækjumst eftir í leit okkar að hamingjunni.
Þó er engin trygging fyrir því að sá sem er heill heilsu sé jafn-
framt hamingjusamur. Hamingjan á það jafnvel til að heiðra hinn
sjúka mann með nærveru sinni, þótt enginn telji hann öfunds-
verðan af hlutskipti sínu.
Tilgáta mín er, sem fyrr segir, sú að hugsjónir manna um heil-
brigðið séu með þeim ósköpum gerðar að sérstakrar aðgátar sé
þörf til að forða því að þær ryðji úr vegi ýmsum verðmætum sem
nauðsynleg eru í lífi mennskra manna. Þetta er ofureinfalt - og
margir hafa haft orð á þessu á undan mér. Ef einblínt er á lífs-
mörkin - á hjartsláttinn og blóðþrýstinginn, sem gjörgæslutækin
mæla - á lífshorfurnar - á ævilengdina og faraldsfræðina, sem
landlæknarnir mæla - og á tæknibrögðin sem beitt er til að halda
mönnum á lífi, er hætta á að menn missi sjónar á því sem gerir líf-
ið gott og bærilegt. Þetta getur auðveldlega gerst, bæði vegna þess
að lífið og heilsan eru augljóslega eftirsóknarverð og vegna þess
að menn eru sífellt minntir á hve stórfenglega megi bæta heilsu
manna og lengja lífdagana með aðferðum læknavísinda.
Það vefst tæplega fyrir ykkur hvað ég er að fara með þessum
fullyrðingum, ef ég tek dæmi af oflækningum á deyjandi gamal-
mennum. Það kann að vera rétt að leggja í flóknar og áhættusam-
ar aðgerðir í því skyni að bjarga lífi ungmennis sem haldið er
þungu meini. En óviðeigandi er að framkvæma sömu aðgerðir á
örvasa gamalmenni, ef þær valda því að dauðastríðið lengist í stað
þess að þjáningar sjúklingsins séu linaðar. Ef síðustu stundir
dauðvona manns eru sveipaðar dulúð tæknilegra afreksverka, get-
ur það torveldað bæði þeim sem liggur banaleguna og aðstand-
endum hans að horfast í augu við dauðann þegar hann nálgast.
Þess háttar örþrifaráð byggjast augljóslega á misskilningi á til-
gangi lækninga, vegna þess að þau auka vanlíðan þeirra sem þjást,
í stað þess að færa þeim líkn.