Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Qupperneq 45

Í s l e n s k s t j ó r n v ö l d o g u m h v e r f i s v e r n d a r s a m t ö k
TMM 2012 · 2 45
Í ræðu sinni á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna þann 26. september hið
sama ár tók utanríkisráðherra, Halldór Ásgrímsson, í sama streng og sagði:
Um leið og nauðsynlegt er að ríkisstjórnir heims starfi með sjálfstæðum félaga-
samtökum er full þörf á að láta ekki undan óvönduðum þrýstingi frá óábyrgum
verndunarsamtökum sem vilja rjúfa hin mikilvægu tengsl milli umhverfisverndar
og auðlindanýtingar (þýðing Morgunblaðsins 27. sept. 1997).
Í ræðu sinni um utanríkismál á Alþingi þann 7. nóvember þetta ár
lýsti utanríkisráðherrann áhyggjum sínum af þeirri vá sem stafaði frá
umhverfisverndarsamtökum og varaði við því
… að látið verði undan þrýstingi óábyrgra verndunarsamtaka sem ekki viðurkenna
tengslin á milli verndunar umhverfisins og nýtingar auðlinda.24
Utanríkisráðherrann nefndi sérstaklega að það veki
… ugg hversu umhverfisverndarsinnum hefur tekist að fá almenning í hinum iðn-
væddu ríkjum til að fylkja sér gegn hvers konar nýtingu sjávarspendýra og ýmissa
annarra dýrategunda sem ekki eru í útrýmingarhættu …
Stefnan var mörkuð. Ísland – nánast röksemdalaust – lagðist gegn megin-
áherslu sérstaks aukaþings Sameinuðu þjóðanna um eftirfylgni við niður-
stöður Ríó-ráðstefnunnar.
Hvaða óvinur?
Deilur um hvalveiðar voru ekki nema að hluta til við alþjóðleg
umhverfisverndarsamtök. Í Morgunblaðinu 22. júní 1994 skrifar Björn
Bjarnason þingmaður gagnrýni á bók Jóhanns Viðars Ívarssonar, Science,
Sanctions and Cetaceans, og bendir á að
Sagan ber þess merki, að Íslendingar hafi verið reikulir í rásinni við gæslu hvalveiði-
hagsmuna sinna á alþjóðavettvangi. Þeir létu fljótt undan þrýstingi og oftar en einu
sinni fór Halldór Ásgrímsson til Bandaríkjanna og samdi þar við ráðamenn um
það, hve marga hvali skyldi veiða í vísindaskyni. Báru þær viðræður meira pólitískt
yfirbragð en vísindalegt.25
Staðreyna má þessi orð Björns Bjarnasonar með lestri dagblaða frá þeim
tíma sem vísindaveiðar fóru fram 1986–1989. Það kann að hafa hentað
stjórn málamönnum vel að saka umhverfisverndarsamtök um ofstæki.
Ríkis stjórnin fór hins vegar samningaleiðina við bandarísk stjórnvöld sem
voru ávallt mjög staðföst gegn hvalveiðum í vísindaskyni.26 Spyrja má hvort
andúð íslenskra ráðamanna á Greenpeace hafi ef til vill helgast af nauðsyn
þess að geta kennt einhverjum um að stríðið um hvalveiðar skyldi tapast.
Það hentaði tæpast að kenna Reagan og/eða George H.W. Bush um að sýna
vísindunum ótilhlýðilega vanvirðingu.