Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Síða 116

Á d r e p u r
116 TMM 2012 · 2
mörgum verkum Guðmundar. Eins þótt
sum form, en alls ekki öll, víki vart frá
raunveruleikanum eða náttúrulegum
formum.
Hvað sem Guðmundur kann að hafa
sagt um „lögmál listarinnar“, verður að
meta breitt úrval verka hans frá fjórum
áratugum til þess að greina list hans eða
skoðanir með niðurstöðuorðum af svip-
aðri gerð og Æsa viðhefur. Slíkt mat yrði
trúlega ekki einhlítt en altént marg-
slungnara en Listasagan kemur til skila.
Síðar í kaflanum um Guðmund segir
að hann horfi á litróf náttúrunnar í
ferðum sínum, þ.e. eins og hann upplifir
litadýrðina á fjöllum (fer slíkt áhorf
fram með öðrum hætti en upplifun?).
Upplifuninni lýsir Æsa síðan með hans
eigin orðum, úr bókinni Fjallamenn. Að
mínu mati liggur þá væntanlega næst
við, að fengnum þessum orðum Æsu, að
íhuga hvað gerist þegar málarinn skilar
hughrifunum á striga eða pappír. Það
verður sýnilega án tilfinningalegrar
tjáningar (sem kennd er við expressjón-
isma), ef marka má hana. Mig grunar að
þarna leynist mótsögn eða staðleysa sem
er enn augljósari, hafi maður tugi val-
inna myndaverka eftir Guðmund fyrir
framan sig.
Frekar höggmynda- og byggingarlist
en málaralist?
Æsa telur að jarðfræðiáhugi Guðmund-
ar (sem kalla mætti mun fremur djúpan
áhuga á allri náttúru, að mínu mati) og
þekking hans á leir- og steinefnum stað-
festi að hæfileikar hans lágu frekar á
sviði höggmynda- og byggingarlistar en
málaralistar.
Í svona, að ætla mætti vel undir-
byggðum úrskurði ræður smekkur
vissulega einhverju í bland við fræðilega
skoðun. Þegar á heildina er litið telja
samt ansi margir að Guðmundur nái
lengra í tvívíðri myndgerð en þrívíðri, ef
frá eru taldar allmargar fyrirmyndir að
keramikverkum.
Ætluð tenging milli jarðefnaáhuga og
verka úr gifsi, steini, steypu eða leir
getur varla staðfest mikið um hæfileika
listamanns í ólíkum listgreinum. Jarð-
efnaáhugi Guðmundar staðfestir aftur á
móti vilja hans til að byggja upp fjöl-
breytta listhönnun, handverk úr leir og
framleiðslu nytjahluta (hann keypti t.d.
blómapottaframleiðsluvél til landsins!)
sem lið í atvinnuppbyggingu lands-
manna. Og áhuginn tjáir vilja hans til
að aðstoða, sem myndhöggvari og
fagur keri, við að koma upp glæsihúsum
í klassískum eða samtímalegum, evr-
ópskum stíl, stunda landslagsarkitektúr
og fegra höfuðborgina í svipuðum anda
og Einar Jónsson, Guðmundur Hannes-
son og Guðjón Samúelsson boðuðu.
Verkefnin sem hann fékkst við eru þó
heldur of fá til að meta hæfileika hans í
byggingarlist í samanburði við mál-
unina.
Ennfremur vildi Guðmundur spara fé
og nýta innlent hráefni með því að finna
efni í sement og einnig steintegundir
sem nota mætti til að bæta úr steypug-
ráma ótal húsa í þéttbýlinu. Málara-
hæfileikar hafa fátt með þetta að gera.
Um hitt má svo deila, hvar hæfileikar
listamannsins lágu. Það verður best gert
með beinum og víðtækum samanburði á
mjög mörgum og misgömlum listaverk-
um, ekki eingöngu með því að reyna að
meta mikla eða litla þekkingu hans á
landinu, öðrum þjóðum, fjallamennsku,
jarðvísindum eða einhverju sem hann
fékkst við utan vinnustofunnar.
Staðbundnar lýsingar?
Skrifað stendur í Listasögunni að Guð-
mundur hafi alla jafna verið í land-
fræðilegum könnunarferðum í lands-
lagsmálverkunum. Þetta er sýnilega haft
eftir Birni Th. Björnssyni (úr Íslenskri