Fróðskaparrit - 01.01.1956, Blaðsíða 14

22
Tuberklarnir í Føroyum í 19. og 20. øld
samfelagi, har læknarnir ikki, eins og her í Føroyum nú í
mong ár, altíð hava havt hesi tey fyrstu tuberklaeyðkennini
í huga og leitað eftir uppruna teirra. — Um tuberklaand*
látini er einans at viðmerkja, at hesi tøl fevna ikki bert
um tey, sum doyggja beinleiðis av tuberklum, men eisini
um tey, sum hava tuberklar, tá tey doyggja, hóast deyða*
atvoldin kann vera onnur tilkomin sjúka ella annað mein
uttan í frá.
Tá sagt verður: tuberklar í øllum likamslutum, má hetta
tíverri eisini takast við fyrivarni. Hann, ið vil gera sær
tann ómak at bera tølini í talvuni saman við keldurnar,
vil finna, at fyri nýsjúk frá t. d. umleið 1926—1935 eru
hetta somu tøl, sum heilsulagslýsingarnar hava fyri tuberklar
einans í likamslutunum lungur og barkakýli. Her er bert
at siga, at vit vita summi ár ikki um onnur tøl — ivaleyst
áttu tey, vórðu allir likamslutir taldir uppí, at hava verið
nakað hægri, men ógjørligt er nú at koma aftur um aftur,
hóast allar mær atkomandi keldur hava verið troyttar.
Meðaltalið um árið av nýsjúkum og deyðum er roknað
út fyri hvønn 5»ára bólk. Fólkatalið er tikið úr teimum
almennu lýsingunum hesum viðvíkjandi (sí bókmentalistan).
Vit eiga sostatt — hóast brek, sum nú eru um at røða
— tøl fyri tuberkladeyðan í Føroyum aftur til 1879, men
fyri nýggjar tilburðir av tuberklum einans aftur til 1899.
Men at nýta hesi tøl, sum stava frá so mongum ymiskum
hondum gjøgnum nærum tríggjar fjórðungsøldir uttan nakað
fyrivarni, hevði kortini verið meiri enn hættisligt, og hevði
— hetta verður skilligt sum frá líður — ført okkum til heilt
rong úrslit. Tí verður nú neyðugt gjølla at meta um, hvussu
álítandi hesi tøl kunnu ætlast at vera. Og tií hesa meting
fara vit nú at royna ymist, sum stendur í boðið.
4. Atfinningar til hitt higartil nýtta føroyska tuberklatalið.
Tað er ikki uttanhanda fyrst at bera fram tað, sum lækn*
arnir sjálvir tá á døgum hildu um tey tøl, teir festu á blað.