Hugur - 01.01.2004, Page 140

i38
Davíð Kristinsson
og virðist agndofa yfir því að nokkrum manni skuli detta slíkt í hug við lestur
greinar sinnar. Við skulum því skoða tvö dæmi um það hvað öðrum hefur
dottið í hug við lestur greinar Róberts.
Stuttu eftir birtingu hennar vekur Kristján Kristjánsson athygli á „ritgerð
[„Eftirmyndir Nietzsches"] Róberts H. Haraldssonar, frænda míns, í nýjasta
hefti Tímariti Máls og menningar þar sem hann reifar þá skoðun Nietzsches
að menn geti orðið ofiirmenni, hafi þeir aðeins þolinmæði til þess.“116 Varð-
andi greinina „Eftirmyndir Nietzsches“ hefur Róbert bent á að hann „nefni
ofurmennið aldrei á nafn og orðið kemur eingöngu fyrir í tilvitnun sem höfð
er eftir persónu í bíómynd".117 Þolinmæði ræðir Róbert hins vegar ekki fyrr
en í síðari hluta greinarinnar þar sem hann reifar „hugmyndir Nietzsches um
ljóðskáld eigin lífs“ sem „er lýst sem þolinmóðum einstaklingi“.
Eina íslenska Nietzsche-túlkunin sem ber titilinn Ljóðskáld eigin lífs (—lífs-
speki í verkum Thoreaus og Nietzsches) er piýðileg B.A.-ritgerð í heimspeki
sem Áslaug Skúladóttir skrifaði undir leiðsögn Róberts H. Haraldssonar
árið 2002. Ritgerðin er undir sterkum áhrifiim frá Nietzsche-túlkunum leið-
beinandans og í kaflanum „Nietzsche um ljóðskáld eigin lífs“ styðst Áslaug
við ritgerð Róberts „Eftirmyndir Nietzsches“. Lokahluta ritgerðarinnar
nefnir hún „Ljóðskáld eru ofurmenni“ og má þar lesa: „Ofurmenni Nietz-
sches er sá sem er ljóðskáld eigin lífs [...]“ (54). Árið eftir bregst Róbert við
grein okkar Hjörleifs og bendir á „að alls ekki má slá þessu tvennu saman“
og talar um „þennan fráleita samjöfnuð". Utlistun Aslaugar á Nietzsche-
túlkunum Róberts virðist ekki hafa ýtt undir vangaveltur hjá leiðbeinandan-
um sem skrifar ári síðar: „Ég hef hvergi líkt, hvað þá jafnað, þessum hug-
myndum saman. Það hefur aldrei hvarflað að mér, enda gengur það örugglega
ekki upp.“ (áhersla DK)
I andsvari sínu við grein okkar Hjörleifs „Hvers er Nietzsche megnugur?"
neikvæðu ímyndar) og reyni þegar á líðiir að sefa áhyggjur siðfræðinga með því að endurmóta hug-
renningatengslin með útleggingu sinni á ljóðskáldi eigin lífs. Þetta er það sem átt er við þegar við segj-
um Róbert „setja ofurmennið í flíkur [...] ljóðskálds eigin lífs“, þ.e. fyrirmyndareinstaklingur Nietz-
sches er settur í annan búning. Rétt endursögn Róberts hér að ofan er þrátt fyrir fremur óslfyrt orðalag
okkar Hjörleifs ljós af samhenginu. Það segir sig sjálft að við álítum ekki að Vilhjálmur telji ofur-
mennið og stóumanninn eitt og sama fyrirbærið, ekki frekar en að Róbert álíti að ofúrmennið sé ljóð-
skáld eigin h'fs, heldur að ístað ofurmennisins sem menn hafi óttast tefli sá fyrrnefndi fram hinu sak-
lausa stóíska ofurmenni, sá síðarnefndi ljóðskáldi eigin lífs. Vilhjálmur gerir þetta með beinum hætti
(„orð þrælsins Epiktets um þroska mannsins hljóma eins og uppskrift að hinu sak-lausa ofurmenni
Nietzsches“) en Róbert með óbeinum og áhrifaríkari hætti líkt og viðtökur á grein hans sýna. Því má
heldur ekki gleyma að þremur árum áður (Skimir haust 1994) líkir Róbert „fyrirmyndareinstaklingi
Freuds [...] við hið geðríka ofurmenni Nietzsches og hinn rólynda vitring Stóumanna.“ („Vald ástar-
innar“, s. 510; endurpr. í Tveggja manna tal, hér s. 96)
116 Kristján Kristjánsson, Mannkostir, Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2002, s. 223.
117 „Allt annar Róbert!“. Höfundurinn bætir við: „í doktorsritgerð minni er einn lengsti kaflinn helgaður
ljóðskáldi eigin lífs og þar er hvergi minnst á ofurmenni Nietzsches." Meint áhrif ofurmenniskenning-
arinnar á Leopold eru hins vegar rædd í lok fyrsta kafla doktorsritgerðar Róberts (53). í byrjun (55)
annars kafla, „Nietzsche s Immoralism“, er rætt um ímyndina af Nietzsche sem heimspekingi ofur-
mennisins („Nietzsche quickly earned a reputation as the philosopher of the superman who not only
rejected a particular kind of morality but morality as such“). Á næstu síðu segist Brandon sammála
kenningu Nietzsches um ofurmennið og einni blaðsíðu síðar (57) er komið inn á túlkunina um æðra
siðferði sem teflt er gegn siðleysis-túlkun Foot. Það er nákvæmlega þetta þema sem tekið er upp aftur
í næsta kafla, „Poets of Our Lives“. Og þótt þar sé Brandon einungis nefndur á nafn var hann kynnt-
ur til sögunnar í upphafi kaflans á undan sem fylgismaður kenningar Nietzsches um ofurmennið.