Skírnir - 01.01.1956, Síða 16
14
Peter Hallberg
Skímir
eitt einasta orð fram yfir það, sem nauðsynlegt er til að segja
allt sem ég ætlaði mér að segja11.1)
Vantrúin á hugvörp (improvisation) og snilligáfu, virðing-
in fyrir markvísum listrænum vinnubrögðum, fyrir kunnáttu
í starfi hefir þannig, eftir því sem stundir hafa liðið fram,
orðið æ meir áberandi hjá Halldóri. í handritum hans er að
finna fjölmörg lærdómsrík dæmi um það, hvernig hann sjálf-
ur í verki fullnægir kröfunni um þrotlausa vinnu við formið.
Þetta varðar hina listrænu mótun í heild, frá byggingu verks-
ins að einstökum setningum og orðasamböndum. Oft má sjá
á spássíu — og er ósjaldan djúpt tekið í árinni — hvatningu
um að skera niður, þjappa saman. 1 hverri gerðinni á fætur
annarri er atriði endursamið, þar til það hefir öðlazt sitt
lokasnið. Sjálft efnið getur verið í öllum verulegum atriðum
hið sama í fyrsta uppkastinu og í prentaða textanum; engu
nýju efni hefir verið bætt við. Breytingar höfundarins láta
ef til vill stundum lítið yfir sér við fyrstu sýn; þó geta þær
verið mjög mikilvægar: atriði, sem í fyrri gerð er aðeins
lítilfjörlegur þáttur í frásögninni, verður svo auðugt að hug-
myndatengslum, fjaðurmagni og ljóma, að lesandinn verður
algerlega hugfanginn. Því hefir verið lyft upp á æðra svið
listar.
Hér verður aðeins tekið eitt dæmi um þær breytingar, sem
Halldór gerir stig af stigi á einstökum atriðum í sögum sín-
um. Það er að finna í upphafi 12. kafla af Höll sumarlands-
ins (1938) og er andstæðulýsing á persónunum Ólafi Kára-
syni og Erni tJlfari. 1 elzta varðveitta handriti, sem skrifað
er með bleki vorið og sumarið 1937, hljóðar þetta atriði svo:
Það var augljóst, að þótt Örn tJlfar væri ári ýngri en
Ölafur Kárason, þá hafði hann bæði meiri reynslu og meiri
þekkíngu en hann; einnig meiri gáfur; hann hafði einnig
hinn hraða skilníng kaupstaðarbarnsins. Þegar þeir voru
saman, þá fanst Ljósvíkíngnum, að alt sem hann segði
væri heimskulegt og misti marks, en alt sem öm Úlfar
sagði væri nákvæmlega það rétta. örn tJlfar hafði líka
1) Úr viðtali við blaðið Rudé právo í Prag. Tilvitnunin er hér tekin
eftir ÞjóSviljanum 9. maí 1936.