Skírnir - 01.01.1956, Page 21
Skírnir
Huglægni og hlutlægni
19
mikla. Þeirri bók mætti lýsa með algerlega gagnstæðum ein-
kunnum: fossandi mælsku, gjósandi sjálfsjátningum, taum-
lausri huglægni.
Uppreisnin gegn ríkri stílarfleifð heimalandsins var nauð-
synlegt skilyrði til þroska. En ofsinn við reikningsskilin ber
því vitni, hve íslenzku fornbókmenntirnar hafa, þrátt fyrir
allt, gagntekið hann. Og einmitt þess vegna var eðlilegt fyrir
mann af hans skapferli að bregðast svo æsilega við. Eftir að
hann hafði hreykt sér svo, gat hann af meira frjálsræði og
sjálfstrausti tekið þjóðararf sinn til endurmats. Smátt og
smátt verður afstaða hans til hinnar miklu bókmenntaarf-
leifðar Islands persónulegri. Þótt hann hefði fjórum árum
áður talið Maríu Grubbe bera höfuð og herðar yfir Njálu,
talar hann í AlþySubókinni (1929) um hinn ókunna höfund
Njálu í sömu andránni og Dante, Michelangelo, Bach og
Goethe.1)
Enn varð þó bið á því, að stíll Elalldórs tæki að bera nokk-
urn teljandi blæ anda og stíls sagnanna. Allra sízt verður
þess vart í fyrstu meiri háttar skáldsögu hans, sem fjallar um
íslenzkt efni, SölkuVölku. Þar bregður arfleifð sagnanna að-
eins fyrir í meira eða minna kátlegu samhengi. Og hinn
myndauðgi og gróskumikli stíll hefir lítið af hinum stranga
naumleika sagnanna. I SjálfstœSu fólki gætir hins vegar
miklu meira anda fornbókmenntanna, þó tæpast orðalags
þeirra. Bjartur er gæddur hörku hinna fornu hetja og óbug-
anleika þeirra í andstreymi. Að jötunseðli og taumlausri sjálf-
hverfu svipar honum til einhverrar mestu persónu, sem sög-
urnar sköpuðu, Egils Skallagrímssonar. 1 baráttunni við nátt-
uruöflin stappar hann í sig stálinu með því að kveða rímur,
og hann er líka sjálfur skáld. Að vísu kímir höfundurinn
að liinum aldýra skáldskap söguhetjunnar, en getur hins veg-
ar ekki dulið aðdáun sína á þeirri festu, sem hann ber vitni
um. Kveðskapur kotbóndans verður í höndum Halldórs áhrifa
mikið tæki til að tengja hann fastar við þúsund ára arfleifð
þjóðarinnar.
1) Alþýfiubókin (1929), bls. 67.