Skírnir - 01.01.1956, Page 24
22
Peter Hallberg
Skírnir
fylla í eyður þeirrar heildarmyndar af stílþróun Halldórs,
sem þegar hefir verið dregin í fáum dráttum.
5. Vefarinn mikli og aðdragandinn
að nýjum frásaguarstíl.
„Vélstrokkað tilberjasmjör“ — þannig hljóðaði hin stutt-
orða „ritfregn“ Guðmundar Finnbogasonar um Vefarann
mikla.1) Vitaskuld er dómurinn fram úr hófi óréttlátur, eins
og hann stendur án alls mótvægis. En hann er ef til vill ekki
alveg úr lausu lofti gripinn. Halldór hefir sjálfur að vissu
leyti viðurkennt, að í honum sé nokkur sannleikur fólginn.
1 eftirmála að annarri útgáfu ritsins 1948 lýsir hann æsku-
verki sínu sem „tilraun margs konar forms“ og kveður suma
þætti bókarinnar vera stílæfingar. Hin nýju bókmenntaáhrif,
sem höfundurinn hefir orðið fyrir, eru allmikið á ringulreið
í bókinni. Það er táknrænt, að veigamiklir hlutar bókarinnar
eru bréf aðalpersónunnar. Steinn Elliði eys úr sér í stríðum
straumum meira eða minna hvassyrtum fullyrðingum. Það
lítur út fyrir, að hið unga skáld hafi verið haldið þeim metn-
aði að segja allt, sem skipti máli fyrir hann sjálfan. Fram
setninguna skortir að vissu leyti útlínur. Lesandinn saknar
þess hæfileika skáldsins, sem síðar gerði svo áþreifanlega vart
við sig, að draga upp með snöggum pennadráttum mynd,
sem þegar í stað stendur honum lifandi fyrir hugskotssjón-
um. Jafnvel Steinn Elliði, sem þó að óvenjulega miklu leyti
mótar alla skáldsöguna, losnar í rauninni aldrei svo úr nið-
andi orðaflaumi sínum, að úr honum verði maður holdi og
blóði gæddur. Það liggur við, að maður sé sammála örnólfi,
föðurbróður Steins, þegar hann segir, að bróðursonur sinn sé
„talandi manngervíngur“. (241).
Það væri samt villandi að neita Vefaranum mikla gersam-
lega um öll þau einkenni, sem prýða frásagnarlist höfund-
arins á þroskaárum hans. Maður gæti óttazt, að persónuleiki
hans sjálfs týndist í stílflúrinu. En hin styrku tök hans á
efninu ljá verkinu, þrátt fyrir allt, persónuleg sérkenni. Djörf
1) Ritdómurinn birtist í tímaritinu Vöku 1927.