Skírnir - 01.01.1956, Page 28
26
Peter Hallberg
Skímir
til að stunda fiskiveiðar, gengur hann um eyðilegt land, þar
sem ekkert líf er sjáanlegt nema „þessir hrafnar, sem fljúga
um hvítan skóginn og tylla sér á skóginn líkt og á Pallas-
mynd úr leir. ,Aldrei meir‘ Og Torfi Torfason er að hugsa
um ærnar sínar og kýrnar sínar og hestana sina og allt, sem
hann hefur misst". (161).1) Þessi tilvitnun til hins fræga
kvæðis Poes er gersamlega utangátta í smásögu, sem að öðru
leyti þræðir af samkvæmni veruleikann og hugsunarhátt
landnemans. Myndin gegnir engan veginn því hlutverki að
vera glettilegt stílrof eða þvíumlíkt. Hún gerir ekki annað
en strá bókmenntalegu ryki yfir snjóinn í skógum Kanada.
Vitanlega verða menn að hafa hugfast, að hlutlægni í frá-
sögn á ekkert sameiginlegt við raunverulega hlutlægni. Skáld-
ið sjálft er vitaskuld alvaldur yfir persónum sínum og örlög-
um þeirra. Vandamál hans eru listræns eðlis. Það er um að
ræða getu hans eða ef til vill vilja að gera listaverkið þannig
úr garði, að það sé „þess umkomið, sjálfstæður veruleiki, að
bergnema svo hlustandann að hann efist ekki á stund flutn-
íngsins að ,satt‘ sé sagt“. Þetta er erfið list; „leyndardómur
sefjunarinnar“ verður ekki fenginn nema með markvísu starfi.
6. Huglægir þættir í Sölku Völku: orðalag, líkiugar,
athugasemdir.
Stærri verk Halldórs eru flest á einn eða fleiri vegu ná-
tengd aðstæðum eða atburðum, sem raunverulega hafa átt
sér stað á íslandi. Ætla mætti, að þetta yki mátt blekking-
arinnar og styrkti veruleikablæ frásagnarinnar. En í raun-
inni getur þetta stundum orkað þveröfugt. Islenzkur lesandi
á sennilega ekki alltaf auðvelt með að gera greinarmun á
því, sem liann hefir raunverulega lifað, og spegilmynd þess
í verkum Halldórs. Sambandið við alkunnar staðreyndir get-
ur ruglað hugmynd lesandans um eðli skáldverksins. Þetta
á mikinn þátt í því, að í umræðunum um list þessa höfundar
missa menn gjarna sjónar á hinni listrænu heild í heima-
1) Nýja Island var fyrst prentað í blaðinu Heimskringlu í Winnipeg
19. okt. 1927. Hér er vitnað í söguna eftir Fótataki manna (1933).