Skírnir - 01.01.1956, Síða 36
34 Peter Hallberg Skírnir
hans án heggja þessara þátta. Þeir halda hvor öðrum í spenntu
jafnvægi.
Bæði háð (ironi) og ákafi (patos), eins og dæmin úr Sölku
Völku sýna, fela að vissu leyti í sér vik frá hugsjóninni um
hlutlægni í frásögn. Það skapast sveifla milli fjarlægðar frá
efninu og nálægðar við það, sem sýnir, að Halldór hefir ekki
náð — eða ef til vill ekki leitazt við að ná — hinum rólegu,
myndugu frásagnartökum, hinu eðlilega jafnvægi. Ekki er
ætlunin með þessu að kveða upp neinn dóm né halda fram
öðrum þessum frásagnarhætti á kostnað hins. Slíka skoðun
væri heldur ekki hægt að rökstyðja einvörðungu á grundvelli
þess, sem hér hefir verið rætt um. Halldór stefnir í bókun-
um, sem komu út á eftir Sölku Völku, að meiri hlutlægni i
frásögn. En slík hlutlægni er, sem sé, í rauninni blekking,
með því að hún er algerlega háð höfundinum. Sumir lesendur
kunna að taka hina öguðu og ströngu frásagnarlist Islands-
klukkunnar fram yfir. Aðrir finna ef til vill sérstaka töfra
í áhyggjulausum stíl Sölku Völku, einmitt vegna þess að þar
skynja þeir svo áþreifanlega hjartslátt skáldsins sjálfs.
7. Hlutlægni í frásögn í Islaiidsklukkunni:
skarpar útlínur, myndræn áhrif.
Vik frá hlutlægni í frásögn hverfa auðvitað ekki skyndi-
lega í bókum þeim, sem taka við af Sölku Vöklu — ef yfir-
leitt er hægt að tala um, að þau hafi nokkurn tíma horfið,
jafnvel ekki í Islandsklukkunni og Gerplu. Það er auðvelt
að sýna dæmi þess, hvernig höfundur SjálfstœSs fólks lætur
mat sitt og tilfinningar í ljós milliliðalaust. 1 lok tuttugasta
og níunda kafla, Líkmönnum, grætur Þórður gamli í Niður-
kotinu Faðirvor fyrir jarðarför Rósu, dóttur sinnar, en Hall-
dór yrkir bænina upp á nýjaleik til þess að tjá hluttekningu
sína:
Faðir vor, þú sem ert á himnum, já, svo óendanlega langt
burtu, að það veit enginn, hvar þú ert, næstum hvergi,
gefðu okkur í dag eitthvað ósköp lítið að horða þér til dýrð-
ar, og fyrirgefðu okkur, ef við getum ekki staðið í skilum