Skírnir - 01.01.1956, Síða 44
42
Peter Hallberg
Skimir
„skuggamyndirnar af vaungum þeirra hélt áfram að bera við
heita birtuna að utan“. Þegar Jón Hreggviðsson gengur út
úr salnum, stendur Arnas Amæus „enn kyr við salarglugg-
ann með ljós á öðrum vánganum og skugga á hinum“. Allt
þetta minnir á gamalt málverk, þar sem einstakir hlutar
myndarinnar bera sterka birtu á dauflitum fleti. En myndin
er ekki kyrrstæð. Hreyfingin er dregin fram, t. d. með örlitl-
um tilburðum. Þeir Stóru við eikarborðið taka „að glugga í
skjöl sín og einn lyfti hökunni tígulega frá brjóstinu og mælti
nokkur orð mjög hátíðlega við bóndann11. (243 og áfram).
Halldór skapar ekki sviðlýsingar sínar af samkvæmni nat-
úralismans og þyngd. Hann vinnur eins og impressíónisti,
grípur á fluginu eitthvert smáatriði, sem lagið er að örva
ímyndunarafl lesandans.
Islandsklukkan er saga einstaklinga, en jafnframt þjóðar-
saga. Örlög einstaklinga eru rakin með líf heillar þjóðar í
baksýn. Meðal þjóðarinnar velur hann úr nokkra minni hópa
sem fulltrúa. Flakkandi húsgangslýðurinn eða skarar hinna
ákærðu á Þingvöllum — stundum dæmdir, stundum sýkn-
aðir — eru litlaust safn, sem einstök andlit rísa upp úr að
boði skáldsins, einstakar raddir kveða frá. En stundum, eink-
um þegar hópurinn, sem um er að ræða, gegnir ekki megin-
hlutverki í atburðarásinni, á Halldór til að lýsa honum í
fáum dráttum, oft á greinilega myndrænan hátt. Sagt er frá
lögréttumönnunum í lögréttuhúsinu á Þingvöllum. Þeir voru
flestir með
trefla, klæddir í sniðljótar úlpur eða snjáðar ferðatreyur,
einn eða tveir sýslumenn mjúkhentir og bleikir, en flestir
blárauðir af harðviðrum, knúaberir með sigg á höndum
og skurmsl, ljótir í andliti, þó þeir væru hver öðrum ólíkir,
og kræklóttir í limalagi. Þótt sumir væru lángir aðrir stutt-
ir, sumir breiðleitir aðrir toginleitir, sumir ljósir aðrir dökk-
ir, samsafn ólíkustu kynþátta, háru allir eitt sameiginlegt
þjóðerniseinkenni: þeir voru á vondum skóm. (I, 93—94).
f annað skipti lýsir hann þátttakendum prestafundar í
Skálholti, þar sem þeir sitja og hlusta í dómkirkjunni: „Hin
veðurbörnu andlit þeirra mintu á þussabergsmyndanir í fjöll-