Skírnir - 01.01.1956, Page 46
44
Peter Hallberg
Skímir
Þegar Magnús í Bræðratungu hverfur hrott í drykkjuferðir
sínar, gerist það skyndilega, „einsog fuglar deya“: „öxin og
hamarinn lá útá gluggakampi þar sem hann hafði ætlað að
setja í skjá og var byrjaður að gera við umbúníng. Tréspæn-
irnir láu í grasinu.11 (II, 51—52). Þetta smáatriði kemur aft-
ur seinna við nákvæmlega sömu aðstæður; júngkærinn hefir
liorfið brott á næturþeli, og morguninn eftir heyrðust ekki
framar nein axarhögg: „öxin lá í spónahrúgunni.“ (II, 112).
1 fyrsta handritinu af Hinu Ijósa mani er þessi setning svo:
„Öxin lá á gólfinu." Fylling og myndræn áhrif hafa aukizt
við að skipta á hinu almenna orði gólf og spónahrúgunni.
I þriðja sinn færir höfundurinn sér í nyt sömu myndrænu
áhrifin í lok sextánda kafla bókarinnar:
Undir kvöld skrapp hann tvisvar á hestbak, en heyrðist
að vörmu spori raula vísupart heima á bæarhlaði. Him-
inninn var rauður.
Daginn eftir var hann á brott. Moldarhaugarnir stóðu
enn í dyrunum, þekjan hafði ekki verið tyrfð þar sem hiin
var rofin. Það var eingin bæardyrahurð. Hamarinn og
öxin lágu í spónardreifinni. (247—248).
Benda má á, að „himinninn var rauður“ í öðru handriti
kemur í stað setningarinnar „um kvöldið var fallegt sólsetur“,
sem er yfirstrikuð. (I fyrsta handriti er yfirleitt engin sam-
svarandi lýsing). I nýju gerðinni eru áhrifin tjáð á beinni
og hlutstæðari hátt. Með því móti er ímyndunarafl lesandans
gripið sterkari tökum. Þetta stutta atriði skapar andrúmsloft
spennu og eftirvæntingar.
I mörgum tilvikum, eins og í síðast nefndu dæmi, endar
kafli á einhverju smáatriði, sem er dregið skörpum dráttum
og stuðlar að því að festa sviðið í minni. Atriðinu, sem þegar
hefir verið lýst, um heimsókn hinna tignu gesta i kot Jóns
Hreggviðssonar lýkur með þessum orðum: „Tugir lausra
hesta nöguðu túnskækilinn ákafir og frýsandi. Hestasvein-
arnir leiddu fjóra þeirra í hlað. Síðan steig hefðarfólkið á
bak og spretti úr spori út grýttar traðimar og hraut eldur
undan hófunum.“ (1,47). 1 fyrsta handritinu er á þessum
stað (39) ekkert um eldinn undan hófunum. I næsta hand-