Skírnir - 01.01.1956, Page 47
Skírnir
Huglægni og hlutlægni
45
riti er þetta atriði hins vegar með: „Loks steig hefðarfólkið
á ólma hesta sína og reið burtu og hraut eld.ur undan hóf-
unum. Það hafði fimtíu hesta og fjóra hestasveina og fór
mikinn, stefndi inn með Hvalfirði. Jón Hreggviðsson og fólk
hans stóð á hlaðinu og horfði á eftir því.“ (47 og áfram).
Enn hefir þó myndin af neistafluginu ekki hlotið hinn ábæri-
lega lokasess sem í prentaða textanum. Siðasta setning alls
verksins hefir einnig svipuð áhrif: „Og glæpamennirnir stóðu
undir klettunum og horfðu á biskupshjónin ríða; og það glitti
á döggslúngin svartfext hrossin í morgunsárinu.“ (111,207).
f fjórtánda kafla Hins Ijósa mans leggur Arnas Arnæus í
skyndingu upp frá Skálholti. f síðustu setningunum er brugð-
ið upp svo skýrri mynd af herbergjum hans, að lesandinn
sér, að hann hefir farið í flýti. Árni er riðinn úr hlaði: „Her-
bergi hans tvö bak Stórustofu voru auð. Stórastofa var auð.
Þjónustukona kom inn og ruddi borð. Það var enn steikar-
ilmur í húsinu. Það var rautt vín eftir í bikarnum hans, því
hann hafði ekki drukkið í botn.“ (11,230).
Að lokum verður að rekja hér enn eitt dæmi þess, hvern-
ig Halldór vinnur að einu einstöku efnisatriði í því skyni
að móta það á myndrænni hátt. Hér er átt við frásögnina
af hýðingu Jóns Hreggviðssonar. Þessi lýsing er frábærlega
skýr og myndræn, og er hún frá því sjónarmiði ef til vill
hin merkilegasta í bókinni. Mönnum verður m. a. minnisstæð
hin lifandi lýsing á líkama Jóns, þar sem hann liggur á grúfu,
reiðubúinn að taka við höggum böðulsins: „Bóndinn var mag-
ur á kroppinn en vel bygður, vöðvalagið kúpt og hnykluðust
vöðvarnir mjög við hreyfíngu, honum óx dálítil svört ló á
stinnum þjóhnöppunum og alt niðrundir knésbætur, annars
var hann hvítur á kroppinn.“ (23).
Hinn áberandi myndræni blær, sem frásögnin af hýðing-
unni hefir að lokum fengið, er árangur af markvísri listrænni
mótun, sem hægt er að rekja stig af stigi. í prentuðu gerð-
inni leika hundarnir með á sviðinu. í fyrsta handritinu vant-
ar hundana, en í því næsta gegna þeir sama hlutverki og í
lokagerðinni. Viðbrögðum sökudólgsins, þegar vandarhögg böð-
ulsins dynja á honum, er m. a. lýst svo í prentaða textanum: