Skírnir - 01.01.1956, Blaðsíða 70
68
Halldór Halldórsson
Skimir
hið skynræna fyrirbrigði, svo framarlega sem þetta fyrirbæri,
sem jafnan er heyranlegt eða sjáanlegt, en getur verið þreif-
anlegt, er tengt merkingu. Hinn mikli brautryðjandi al-
mennra málvísinda, svissneski málfræðingurinn Ferdinand de
Saussure, kallaði þetta táknanda (signifiant). Hann segir: „Ég
legg til að varðveita orðið tákn (signe) um heildina, en setja
í staðinn fyrir hugmynd (concept) og hljöSmynd (image
acoustique) orðin táknaður (signifié) og táknandi“ (Cours de
linguistique générale. París 1916, bls. 101). Ég sé ekki, að
þetta skipti verulegu máli. Aðalatriðið er, að ljóst sé hverju
sinni, við hvað átt er. Hitt er ekki eins mikilvægt, hver orð
notuð eru.
Þá kem ég að hugtakinu merkingarrniS. Merking orðs vís-
ar alltaf til einhvers, sem liggur utan við hana sjálfa. Við
skulum taka orðið hús sem dæmi. 1 setningunni Háskólinn er
fallegt hús vísar merking orðsins hús til tiltekins hlutar i
raunveruleikanum. Á svipaðan hátt er því farið um orðið hús
— í þessari merkingu — í öðrum setningum. Merking þess
vísar til ákveðins hlutar eða ákveðinna hluta tiltekinnar teg-
undar. Það er þessi ákveðni hlutur, sem kalla mætti merk-
ingarmið orðsins. Málið er ckki svona einfalt, þegar um er
að ræða óhlutstæð orð. Greinir merkingarfræðinga þá nokk-
uð á. tJt í þá sálma skal ekki farið hér. En ég skal taka fram,
að ég aðhyllist þá skoðun, að gera verði greinarmun á merk-
ingu og merkingarmiði óhlutstæðra orða.
1 The Meaning of Meaning skilgreina þeir C. K. Ogden og
7. A. Richards merkingarmiðið, sem þeir kalla referent á þá
leið, að það sé „hvaðeina sem við kunnum að hugsa um eða
visa til“A) Vmsir aðrir enskir merkingarfræðingar kalla merk-
ingarmiðið object. Enn aðrir Englendingar nota um þetta orð-
ið thing-meant, sem ef til vill mætti þýða á islenzku viðátta,
þ. e. það, sem við er átt. Það orð notar Sir Allan Gardiner í
hinni stórskemmtilegu bók sinni The Theory of Speech and
Language. Þeir, sem rita um þessi efni á þýzku, munu ýmist
nota orðin Objekt eða Sache um merkingarmiðið. Erik Wel-
1) Á ensku „whatever we may he thinking of or referring to“ (MOM,
bls. 9).