Skírnir - 01.01.1956, Qupperneq 87

PÁLL S. ÁRDAL:
UM MERKINGU MATSORÐA OG HLUTVERK
SIÐFRÆÐINGA.
I. Viðfangsefni siðfræðinga.
Siðfræði (Ethics) hefur jafnan verið talin ein grein vest-
rænnar heimspeki, enda hafa flestir merkustu heimspekingar
liðinna alda ritað eitthvað um siðfræðileg efni. Þótt þeir væru
ekki ætíð á einu máli um eðli siðfræðinnar, er ekki úr vegi
að fara nokkrum orðum um það, hvernig þeir venjulega litu
á hlutverk sitt, svo að lesandinn fái nokkra hugmynd um
muninn á siðfræði og annars konar fræðum um háttu manna.
fslenzka orðið „siðfræði“ gefur einungis til kynna, að hér
sé um að ræða einhvers konar fræðigrein um siði, en við sjá-
um fljótt, að mannfraíðingar, þjóðfélagsfræðingar, sálfræðing-
ar og sagnfræðingar forvitnast einnig um siði og venjur, leita
fróðleiks um breytni manna, hvers vegna þeir breyta á einn
veg frekar en annan, hvernig menn á liðnum öldum höguðu
lífi sínu o. s. frv. Siðfræðingurinn kann auðvitað að vera fróð-
ur um þessa hluti, en áhugi hans sem siðfræðings heinist að
þeirri staðreynd, að menn breyta ekki ætíð eins og þeir eiga
að breyta. Þó er ekki markmið hans að lýsa siðferðishug-
myndum manna, hvernig menn telji, að þeir eigi að breyta.
Lýsingar á skoðunum manna og viðhorfum eru niðurstöður
raunvísinda á nákvæmlega sama hátt og lýsingar á raun-
verulegri breytni. Siðfræðinginn fýsir ekki einungis að vita,
hverjar siðferðishugmyndir manna séu, heldur vill hann finna
grundvöll siðgæðisins, hvernig réttlæta megi siðgæðishug-
myndir.
Siðfræðingar hafa jafnan reynt að gera grein fyrir þvi,
hvernig við vitum muninn á réttu og röngu, en oft hafa þeir
einnig leitazt við að leiða mönnum fyrir sjónir, að rétt sé að
breyta á einhvern ákveðinn hátt. Rangt væri þó að telja sið-