Skírnir - 01.01.1956, Síða 191
Skírnir
Áss hinn almáttki
189
Egill er að áma Eiríki konungi bölbæna. 1 fyrri hluta vís-
unnar biður hann Óðin og goðin að vera honum reið, og í
síðari hlutanum biður hann Frey og Njörð að láta konung
flýja af jörðum sínum og landás að vera honum graman.
Eins og oft hefur verið bent á, þá er óhugsandi, að landáss
geti merkt Óðin, þar sem hann er nefndur í fyrri hluta vís-
unnar. Hins vegar er auðsætt, að hér er um sömu guðasam-
stæðu að ræða og í eiðstafnum: Freyr, Njörður og landáss
(áss hinn almáttki). Enginn vafi getur leikið á því, að Egill
hefur eiðstafinn í huga, þegar hann yrkir vísuna. 1 eiðstafn-
um eru guðirnir þrír ákallaðir og beðnir hjálpar, en Egill
biður sömu guði að verða konungi til óþurftar. Áhrif bölbæn-
anna verða einmitt meiri fyrir þá sök, að hinum helgu orð-
um ciðstafsins hefur verið snúið við.
III
Eins og áður er getið, tíðkaðist eiður að baugi með Forn-
Germönum. Þessi siður þekktist með Gotum, Frönkum og Söx-
um. I íslenzkum fornkvæðum er vikið að honum. Hávamál
geta þess, að Óðinn hafi unnið baugeiS, og í Atlakviðu er
talað um að sverja að hringi Ullar. Vísan í Atlakviðu er sér-
staklega merkileg heimild. Kvæðið er mjög fornt að stofni til,
og í þessari vísu er talað um að sverja að sólu, sem er mjög
fornlegt, og tvö vísuorðin virðast benda til gleymds átrún-
aðar, þótt þau hafi aldrei verið skýrð á viðunandi hátt. Að
þessari vísu verður vikið síðar, en þó er rétt að benda á það
strax, að hér virðist koma fram vitneskja um lifandi átrún-
að á UIIi, en dýrkun hans virðist hafa liðið undir lok fyrir
landnámsöld. I öðru fornkvæði, Grímnismálum, er einnig
bending um átrúnað á Ulli, en þessi tvö kvæði eru með því
elzta, sem varðveitzt hefur af norrænum bókmenntum.
IV
Enginn vafi getur leikið á því, að eiðstafurinn hafði um
langan aldur verið tengdur þeim germanska sið að sverja
eið að baugi. Þetta verður að hafa í huga, þegar reynt er að
skýra, hver hinn almáttki áss hafi verið. Annað atriði skipt-