Skírnir - 01.01.1956, Page 279

Skímir
Ritfregnir
277
Þorgeir Sveinbjarnarson: Yísur Bergþóru. Reykjavik 1955.
Sá, er þetta ritar, fékk Vísur Bergþóru á aðfangadag jóla s.l., las þær
þegar samdægurs og lagði síðan til hliðar, greip bókina aftur seinna um
jólin og las hana á nýjan leik af meiri gaumgæfni og enn oftar, þegar
lengra leið frá, vildi ekki trúa öðru en niðri í kilinum leyndust kostir,
sem duldust við fyrstu lestra, hafði séð og heyrt borið svo mikið lof á Vís-
umar — háa kesti úr ýmsum áttum. Dómari einn kvað höfundinn yrkja
betur en páfann. Aðrir tóku í sama streng. Manna á meðal heyrðist tal-
að um, að nýr spámaður væri risinn upp meðal vor, þar sem Þorgeir var.
Undirritaður hlaut að vera úr skrýtnum steini, úr því að hann fann ekki
víðar yl í þessum ómum en raun bar vitni. Stephan G. segir á þá leið,
að einkunn skáldskapar sé „djúpur eldur í ösku þunnri falinn“, og betur
minnist eg ekki að hafa heyrt það hugtak skilgreint. Þegar að því kom,
að uppfylla skyldi gefið loforð og skrifa um vísumar, tók eg þær enn til
meðferðar eftir nálega þrjá ársfjórðunga frá fyrsta lestri, svo að eigi er
fljótfæmi um að kenna, sé ranglega dæmt.
Meðal þess, sem Vísum Bergþóru hefur verið talið til ágætis, er frum-
leiki í formi og framsetningu. Nokkuð er hæft í þessu, en þó minna en
fljótt á litið kann að virðast. Sums staðar er löngum hendingum með
rími og stuðlum raðað á pappírinn í tveim eða þrem línum, svo að um
nýstárlega hætti virðist vera að ræða. Enda þótt uppsetning ljóða sé ekki
eingöngu fordild, heldur geti gefið aukna áherzlu á viðeigandi stöðum,
þarf annað og meira til að vera frumlegur. Breiðfjörð sagði, að sá væri
skáld, er skapaði áður óþekktar hugmyndir. Auk hugkvæmninnar er mjög
æskilegt, að skáldinu liggi eitthvað á hjarta. Hvemig svarar nú Þorgeir
Sveinbjamarson þessum kröfum?
Engum, sem les Vísur Bergþóm með athygli, dylst, að um þær hefur
snotur maður vélt. Margt er þar spaklega orðað. Skáldið hefur líka séð
og heyrt ýmislegt, sem vert er að segja frá, sumt töfrandi fagurt, en
annað sorglegt og sárt. Hann gerir lesandann þátttakanda í fögnuði sín-
um jafnt sem haimi á nokkrum stöðum. Og þar tekst honum langbezt.
En þó að málhagur sé og skynji glöggt grátbrosleik lífsins, tekst honum
miklu miður að vera fyndinn. Ádeiluskáld er hann ekki. Tilraunir með
nýstárleg form misheppnast oft, og smekkvísin er því síður óskeikul. Af
þessum ástæðum fer allur þorri Vísnanna fyrir ofan garð og neðan við
lesturinn. Þó að skáldið hafi sýnilega mikið yndi af náttúrunni og fái
ósjaldan lesandann til að hrífast með sér úti á viðavangi, felli eg mig ekki
ávallt við lýsingar hans og líkingar. Sumar þeirra geta heldur varla stað-
izt. —
Skal nú vikið að þeim Vísum Bergþóru, sem mér þykja fallegastar. Er
þar i fremstu röð kvæðið Yfir heiSina. Myndin, sem þar birtist, er blátt
áfram yndisleg, þó að hún beri framandi blæ. Eigi kemur heldur að sök,
þó að það sé lausstuðlað: