Skírnir - 01.09.1998, Side 13
SKÍRNIR
MEÐ RAUÐANSKÚF
283
Æ, herra! ég hef hrist höfuðið yfir bágindum yðar, með svo óttalegri
alvörugefni, að bjöllurnar féllu af húunni; enn hún er ekki verri fyrir
það. (1F143-44)10
Samanburður á frumtexta Heines og þýðingu Jónasar og
Konráðs leiðir tvennt í ljós sem skiptir máli fyrir röksemdafærslu
okkar. I fyrsta lagi sýnir hann að Fjölnismennirnir tveir hugsuðu
sér bonnet rouge sem skotthúfu, þ.e.a.s. að hún hafi samsvarað að
formi til hversdagslegu höfuðfati íslenskra kvenna á þeirra dög-
um, eflaust nánar tiltekið svokallaðri djúpri húfu sem var notuð á
fyrri hluta nítjándu aldar* 11 og sjá má á höfði Sigríðar Ólafsdóttur,
dóttur Vatnsenda-Rósu, á frægu steinprenti sem birtist árið 1850
í skýrslunni um Islandsleiðangur Gaimards.12 I öðru lagi gefur
samanburðurinn í skyn að vel megi vera að Heine hafi vakið at-
hygli Jónasar á þeim möguleika að nota höfuðáttir sem líkingar
fyrir upprunastaði pólitískra og hugmyndafræðilegra hræringa.
(Þannig má túlka sunnanvindana - vorboðana - sem nefndir eru í
upphafi „Eg bið að heilsa!“ eftir Jónas, sem hugmyndafræðilega
vinda sem berast frá Frakklandi og færa með sér fyrirheit um
pólitískt vor.)13
10 Þó að Jónas og Konráð hafi mætavel skilið hvað Heine var að fara í þessum
kafla efaðist Tómas Sæmundsson um að margir íslendingar myndu skilja það:
„mér þótti vanta um Hæni bendingu til, hvað hans meining mundi vera með
þessu undarlega málfæri, (sem sé) að sneiða þýzku pólitíkina, og svo nokkuð
hversu því vék við. Almúginn hefir þess nú engin not og heldur það sé einber
vitleysa" (BTS155).
Stjarnan í textanum (*) vísaði í neðanmálsgrein Jónasar og Konráðs: „Sb.
Skírni, 5ta árg. bls. 2-9“, en sá kafli er hluti af áhrifamikilli lýsingu á aðdrag-
anda, beinum ástæðum og afleiðingum júlíbyltingarinnar í Frakklandi 1830;
sjá 5Skí2-14.
11 Sjá Elsa E. Guðjónsson, Upphlutur nítjándu alddr: Lýsing - snið - leiðbeining-
ar. ([Reykjavík]: Kvenfélagasamband íslands, 1975), bls. 2, 8 og víðar.
12 Sjá mynd bls. 284. Sjá einnig vefsíðu Jónasar Hallgrímssonar (http://www.
library.wisc.edu/etext/Jonas/), 4. hluta („Texts and Commentaries“), atriði 26
(„I Send Greetings!“).
13 Það er hins vegar mikilvægt að taka eftir því að sunnanvindarnir voru til stað-
ar í ljóðinu frá upphafi og eru þannig fyrr til komnir en sá líkingarauki sem
Jónas léði þeim síðar - ef túlkun okkar er rétt - þegar hann endurskoðaði
ljóðið fyrir prentun (sjá síðar).