Skírnir - 01.09.1998, Side 89

SKÍRNIR
KONUNGASAGAN LAXDÆLA
359
Kjartan býr sig við skart eins og hann á kyn til. En þótt krossinn
helgi sé úr gulli er hann aldrei aðeins til skrauts heldur gefur til
kynna að Kjartan sé gersemi innst sem yst. Sama á við um motur-
inn sem kona hans fær í línfé: „var sú gj$f allfræg, því at engi var
þar svá vitr eða stórauðigr, at slíka gersemi hefði sét eða átta; en
þat er hygginna manna frásggn, at átta aurum gulls væri ofit í
motrinn“ (138). Moturinn er gjöf frá Ingibjörgu konungssystur
þegar hún lætur gersemina Kjartan af hendi og gullið í honum
tákn þess gulls af manni sem Kjartan er og þar með tákn þess sem
Guðrún hefur misst. Enda unir Guðrún Hrefnu hvorki moturs né
manns. Fyrst lætur hún eyðileggja moturinn en þá vega Kjartan.2
Klæði og skraut skipta máli í Laxdælasögu. Guðrún Ósvíf-
ursdóttir líkir vígi Kjartans við hannyrðir. Eftir víg Bolla notar
hún blæju til að frýja hefnda. Eiginmenn Guðrúnar birtast henni í
draumi sem gersemar miklar en skraut á henni. Hún er svo fíkin í
skartið að það er fyrsta eiginmanni hennar ofviða (88-91, 93-94).
Aldrei er henni þó álasað fyrir, enda ber sagan vitni sama áhuga á
útliti karlmanna og skarti sem þeir bera. Dæmi um það eru langar
viðræður Helga Harðbeinssonar og smalamanns, þar sem smal-
inn lýsir útliti og búningi þeirra sem fara að Helga (187-89).
Helgi er tekinn að gamlast og nærsýni hans veitir færi til að lýsa
karlmönnum sem ýmist eru drengilegir, garpslegir eða kurteis-
legir. Einar Ólafur Sveinsson segir: „Hvergi í sögunni sést betur,
hvílíkt yndi höfundurinn hefur af litaskrauti og allskonar prýði,
og kemur það þó víða annarsstaðar í ljós.“3 Við það má bæta
fögrum mönnum sem eru sem skrautmunir á að líta.
Helga Kress hefur notað hugtakið sjónmál til greiningar á
Laxdælasögu eins og hér er gert.4 Þá fjallaði hún um konur í sjón-
máli sögunnar, en það eru mun frekar karlar sem gónt er á í sög-
2 Ef moturinn táknar Kjartan er athyglisvert að velta fyrir sér þessari setningu
hans: „myndi Guðrún ekki þurfa að falda sér motri til þess at sama betr en all-
ar konur aðrar“ (145). Með þessu fellst Kjartan á að Guðrún geti staðið ein og
án hans.
3 Einar Ólafur Sveinsson. Formáli, x-xi. Sjá einnig um áhrif tískunnar í Lax-
dælasögu: Kramarz-Bein. ,,‘Modernitát’ der Laxdœla saga.“
4 Helga Kress. „Gægur er þér í augum", 84-87. Hugtakið sjónmál er ættað frá
Luce Irigaray en Astráður Eysteinsson mun hafa þýtt það fyrstur á íslensku.