Skírnir - 01.09.1998, Qupperneq 154

424
UNNUR BIRNA KARLSDÓTTIR
SKÍRNIR
Þótt Galton hafi sjálfur fengist nokkuð við tölfræði urðu
erfðakenningar hans ekki sá grundvöllur sem mannkynbótastefn-
an byggðist víðast hvar á. Þess í stað aðhylltust sumir mannkyn-
bótasinnar erfðalögmál ábótans og líffræðingsins Gregors Johann
Mendel (1822-1884). Þetta lögmál naut lítillar athygli meðan
Mendel lifði en evrópskir vísindamenn drógu það fram í dagsljós-
ið í kringum aldamótin 1900, í árdaga vísindalegrar erfðafræði
nútímans. Þeir arfbótasinnar er studdust við erfðalögmál Mendels
töldu að umhverfi og aðstæður hefðu engin áhrif á greind, heilsu-
far, efnahag, störf og stéttarstöðu einstaklinga, heldur væru allir
eiginleikar mannsins fengnir að erfðum. Aðrir mannkynbótasinn-
ar höfnuðu þessum rökum á grundvelli kenningar franska nátt-
úrufræðingsins Jeans de Lamarck (1744-1829) um að áunnir eig-
inleikar einnar kynslóðar gætu erfst til þeirrar næstu.
Þessi skoðanamunur birtist skýrt í ólíkri sýn mendelista og
lamarkista til lágstétta. Þeir fyrrnefndu töldu tilgangslausa pen-
ingasóun að bæta aðstæður fátækra og sjúkra; ömurleg lífskjör
þeirra byggðust á náttúrulögmáli.2 Eina leiðin til að eyða þessum
„erfðagöllum“ meðal mannkyns væri að koma í veg fyrir að slíkt
fólk eignaðist afkomendur.3 Mannkynbótastefna mendelista boð-
aði þannig líffræðilegar lausnir á félagslegum vandamálum. Líkt
og mendelistar álitu lamarkistar einstaklinga mið- og hástétta
líffræðilega „hæfa“ en þeir trúðu því engu að síður að heilsuvernd
og félagsleg aðstoð væri til þess fallin að bæta erfðastofn lágstétta.
1 grófum dráttum má segja að mendelismi hafi einkennt
mannkynbótastefnu í Bandaríkjunum, Þýskalandi og á Norður-
löndunum en lamarkismi í Frakklandi. Þessi skipting er þó ekki
afdráttarlaus því í öllum þessum löndum deildu menn um erfða-
fræðilegan grundvöll mannkynbótastefnunnar.4
2 Bowler: Evolution, 294; Popenoe og Johnson: Applied Eugenics, 25-74; Kevl-
es: In the Name of Eugenics, 46, 53, 62.
3 Guðmundur Finnbogason: „Mannkynbætur", 195-97, 200.
4 Um hugmyndafræði og útbreiðslu stefnunnar víða um heim sjá: Galton:
Hereditary Genius; Kevles: In the Name of Eugenics; Bowler: Evolution;
Popenoe og Johnson: Applied Eugenics; Paul: Controlling Human Heredity;
Weindling: Health, Race and German Politics between National Unification
and Nazism 1870-1945; The Wellborn Science, ritstj. Mark B. Adams;
Eugenics and the Welfare State, ritstj. Gunnar Broberg og Nils Roll-Hansen.