Skírnir - 01.09.1998, Page 193

SKÍRNIR
LAUNHELGAR LÆKNAVÍSINDANNA
463
menningu okkar og samfélag: Hvaða áhrif hafa öll þau beinu og
óbeinu skilaboð sem læknar og heilbrigðisstofnanir senda samfé-
laginu? Menningaráhrif læknavísindanna eru meginviðfangsefni
þessa lestrar og verður nú vikið að þeim.
Menningaráhrif af lœknisfrœdilegum
hugsunarhœtti
Sérhvert samfélag er nokkurs konar hlutafélag um verðmæti. Við
deilum gæðum náttúrunnar, eigum hlutdeild í andlegri þekkingu
og þekkingarleit, og sköpum siðferðileg verðmæti og hlúum að
þeim í sameiningu. Til eru verðmæti sem eru séreign hvers manns
eða sameiginlegt áhugamál fárra manna. Fleira er þó sameign, og
sameiginlegt gildismat manna er einn sterkasti burðarásinn í
mannlegu samfélagi. Segja má að menningin sé samfelld tilraun til
að átta sig á því hvaða lífsgæði eru í húfi í tilverunni og til að ná
tökum á þeim. Menningin er með öðrum orðum forsenda fyrir
því að lögð verði rækt við lífsgæðin og réttlát skipting þeirra
meðal manna tryggð.
Næsta ljóst er að góð heilsa eða heilbrigði er meðal þess sem
flestir sækjast eftir. Þó er ekki að sama skapi auðvelt að henda
reiður á stöðu heilbrigðisins meðal annarra gæða sem menn
þarfnast og eru í hávegum höfð. Þótt ég sjái ekki frekar en aðrir
til botns í því torskilda fyrirbæri sem heilbrigðið er, vil ég leyfa
mér að varpa fram vinnutilgátu um tengsl heilbrigðis og annarra
gæða. I því sambandi er óhjákvæmilegt að benda á nokkur atriði
sem varða þetta hugtak.
Ég vil í fyrsta lagi biðja menn að leiða hugann að því að heil-
brigði er á vissan hátt forsenda lífsnautnar og hamingju. Það sem
menn þurfa á að halda til að geta notið lífsgæða er fyrst og fremst
lífsandinn sjálfur, en í öðru lagi að vera við sem besta heilsu.
Undir þessu sjónarhorni er heilbrigðið skilyrði fyrir hlutdeild í
verðmætum og þar af leiðandi nokkurs konar forsenda fyrir ham-
ingju. Því má til sanns vegar færa að heilbrigðið sé frumgæði sem
menn hafi ríkari þörf fyrir en öll önnur verðmæti.
Þetta viðhorf til heilbrigðis segir þó ekki allan sannleikann.
Vanheill maður getur vissulega átt hlutdeild í ýmsum lífsgæðum