Skírnir - 01.09.1998, Page 232
502
GEIR SVANSSON
SKÍRNIR
bessaleyfi með „dauðaferð" Önnu. - Nema tilgangurinn helgi meðalið!
Kannski hlutverk Önnu sé allt annað en að vera trúverðug persóna? Ef
til vill er vísbendingu um þetta hlutverk að finna í kápumynd bókarinnar
af nakinni konu sem situr á jörðinni og mænir til himna.69 Þessi kona er
Andrómeda og hún hefur verið fjötruð við bjarg og bíður dauða síns.
Faðir hennar, konungurinn Kefeus, hefur ákveðið að fórna henni í gin
óargadýrs til að bjarga ríki sínu. Hún á að deyja, til að aðrir fái lifað.
Svipurinn á Andrómedu (Önnu?) er hún hefur augu sín til himins er
bein vísun í annað fórnarlamb sem deyr fyrir syndir mannanna.
Það er ekki til marks um sjálfselsku og grimmd gagnvart sínum nán-
ustu þegar Anna leynir veikindum sínum fyrir Z og útilokar ástvini frá
dauða sínum því dauði hennar gegnir hlutverki sem er í senn allegórískt
og pólitískt og ef til vill eru það allegórískir þættir sem forða Z: Astar-
sögu frá því að vera einfaldlega melódramatísk ástarsaga? Anna er því
ekki raunveruleg (skáldsagna)persóna, heldur nær því að vera tákn eða
stílbragð. Hún þarf að deyja ein, þreyja sitt píslarvætti, til að ástvinir
hennar sameinist í leitinni að henni, merkingu hennar og skilningi á því
að samkynhneigð á rétt á sér. Anna er því ekki manneskja sem getur vak-
ið raunverulega samkennd; til þess er hún of upphafin, of staðföst
frammi fyrir dauðanum. Við finnum til með Kreóni, ekki Antígónu;
Júdasi (okkur sjálfum), ekki Kristi. Samúð okkar og meðlíðan er einkum
hjá Z, sem er aðal „persóna" bókarinnar. Breyskleiki hennar frammi fyr-
ir valinu milli ástar og útskúfunar, milli þess að vera kona eða ekki, setur
hana í miðdepil harmleiksins sem ástarsagan reynist vera. Anna er rödd-
in sem kemur tilveru hennar í uppnám þegar hún kallar hana út fyrir ör-
yggi hins eðlilega/normala, rétt eins og ljóðmælandi í Lendum
elskhugans sem seiðir konuna sem reynir að smíða lykil að „hálfhrundu
húsi“:
komdu og taktu í hönd mína
fljúgðu með mér út um þakgluggann
á hálfhrundu húsinu
Komdu og taktu mig
og veltum okkur
með konum klakahallarinnar
69 „Andrómeda" eftir Tamara de Lempicka, 1927-28.