Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Síða 105

K æ r i E r l e n d u r
TMM 2012 · 2 105
York – um verðlagningu mynda hennar og það hvernig leggja megi út af
viðtökunum. Hann leggur númeraðan listann með þessum ályktunum fyrir
Nínu ásamt tillögum um hvernig hún skuli haga sýningahaldi sínu í fram-
tíðinni. Nína bjó árum saman í Bandaríkjunum og um hug Erlendar til
þessarar bernskuvinkonu sinnar á þeim tíma sem hún var að hefja feril sinn
í New York vitna eftirfarandi orð hans í bréfi til hennar:
„Ég sakna þín þegar veðrið er gott og enginn kemur að draga mig út í góða
veðrið eða ég sé eitthvað fallegt og enginn nýtur þess með mér. Ég sakna þín
þegar ég heyri fallega músik því að með þér er gott að hlusta. Þú mátt gjarna
vita að ég geri mér miklar vonir um þig og framtíð þína og geri til þín kröfur
sem ekkert jafnast á við nema traustið sem ég ber til þín.“
Þegar Nína spyr um endurgjald til Erlendar vegna hjálpsemi hans fyrr og
síðar við hana svarar hann: „Þegar þú talar um skuld við mig hljómar það
einsog þú kunnir ekki lengur málið eða sért að gera gys að mér. Hlífðu mér
við því hjartað mitt góða.“ Og Erlendur leggur fyrir hana hvernig hún getið
hagnast við heimkomuna til Íslands frá New York með því að afla sér heim-
ildar hérlendis til að kaupa bíl vestra og selja hann eftir heimkomuna.
Það er margra álit að fyrirmyndin að Kristsmynd Nínu í Skálholtskirkju
sé Erlendur Guðmundsson í Unuhúsi. Það er ekki að undra þótt menn, sem
til þekktu, hafi viljað taka Erlend í heilagra manna tölu, svo græskulaus
sem hann virtist á ytra borði. Hitt er þó sönnu nær, að ætla honum, líkt og
Ragnari Jónssyni, einum tíðra gesta hans á ungkarlsárum sínum og síðar
bókaútgefanda, jarðbundið hversdagsvit á barnssál hins dæmigerða íslenska
listamanns á árunum sem gestaboð mæðginanna stóð; og jafnframt hvers-
dagslegt raunsæi frammi fyrir þeirri kvöð sem Íslendingar lögðu á listamenn
sína, áður en að markaðsvæðingu kom, að þeir varðveittu þessa barnssál
uns komnir væru undir græna torfu; að þeir með verkum sínum vísuðu
aðdáendum á horfna Edenssælu náttúruleysis og guðavisku, hvað sem liði
hinu syndum spillta hversdagslífi venjulegs Íslendings.
Erlendur gætti þess að blanda ekki prívatþörfum sjálfs sín saman við líf
sitt með skjólstæðingum sínum, og allar línur hans voru beinar, líkt og verk-
fræðingsins: hann bjó yfir þeirri heilbrigðu skynsemi sem ekki var ætlast til
að íslenskir listamenn hefðu sjálfir til að bera, nema þá kannski síðustu ár.
Vinkona hans Nína spyr í einu af mörgum bréfum sínum til hans, hvort hún
geti ekki gert eitthvað fyrir hann á móti þeirri margskonar aðstoð sem hann
hafi veitt henni fyrst hann vill ekki leggja fyrir hana reikning. Erlendur svarar
að væri þá helst, að Nína keypti rúm handa honum og sendi honum. Hann
nefnir auk þess nokkrar nýlegar bækur sem sig langi til að eignast og hann
trúi að fáist vestra. Auðvitað muni hann leggja út fyrir kostnaðinum. Ekki
bregst Nína strax við þessu og þá ítrekar Erlendur bón sína með þeim orðum
að sig hafi alltaf langað til að eignast gott rúm; hjá sér í Unuhúsi hafi eitt sinn
gist franskir ferðamenn sem ferðast hafi víða um lönd, meðal annars um
Bandaríkin, og verið á einu máli um að hvergi hefðu þeir sofið betur en í rúm-