Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Page 110

Á d r e p u r
110 TMM 2012 · 2
verkum hans, og almenningur sýnir list
hans aukinn áhuga fremur en hitt.
Vegferð Guðmundar í þá rúmu fjóra
áratugi sem hann náði að lifa af list
sinni, eins og nokkrir af myndlistar-
mönnum landsins á sínum tíma, ætti að
vera tilefni til þess að greina og skoða
hann sem nokkuð margslunginn lista-
mann fremur en fyrirfram gefna stærð
og hugmyndafræðilegan steypuklump,
með upplitaða merkimiða frá 6. og 7.
áratugi 20. aldar.
Fyrsti fjöllistamaðurinn?
Guðmundur fékkst við margt og var
afar afkastamikill. Ekki er unnt að
skrifa um hann fjórar síður í listasögu-
bók án þess að skoða mörg verk hans, og
þá ekki aðeins það sem kann að finnast í
Listasafni Íslands. Einnig þyrfti að
kynna sér sæmilega umræðuna um
hann í fjóra áratugi og hans eigin orð í
jafn langan tíma, til viðbótar við eitt og
annað nýlegra, m.a. sýningarskrá vatns-
litamyndasýningar 1995 á Kjarvalsstöð-
um og yfirlitssýningarinnar í Gerðar-
safni 2006. Þar og víðar skrifar Kristín
G. Guðnadóttir listfræðingur um lista-
manninn.
Þegar farið er í gegnum verkefnasögu
Guðmundar kemur í ljós að hann fékkst
við olíumálverk frá 1922 til 1963 og
skipta myndirnar mörgum hundruðum.
Myndefnið er héðan, frá Grænlandi, af
Samalandi, úr Ölpunum og frá Mið-
jarðar hafslöndum. Hann var fyrstur
Íslendinga til að vinna umtalsvert af
grafík. Um 80 koparstungur (þurrnálar-
verk í blekpressu) frá 1923–1936 eru
raðir verka með myndefni frá Mið-Evr-
ópu, úr íslenskri náttúru, úr gömlu
Reykjavík og af eldgosi í Grímsvötnum
1934. Ein 40 grafíkverk eru í eigu Lista-
safns Íslands, sýnd í fyrsta sinn 2006.
Guðmundur lagði höfuðáherslu á
vatnslitamálun frá 1952 til 1963 og vann
marga tugi mynda á hverju sumri.
Sumar hverjar eru lausbeisluð tjáning á
nærumhverfi í náttúrunni. Nokkur
fjöldi teikninga og rauðkrítar- eða past-
elmynda er til eftir hann. Tugir stórra
höggmynda hans sýna flestar fólk en
einnig dýr og þjóðsagnaminni. Fjöl-
margir minni skúlptúrar, menn og dýr,
urðu að leirmunum Listvinahússins en
Guðmundur átti þar einnig þátt í að
hannaðir voru og framleiddir þúsundir
muna, svo sem skálar, krúsir, veggplatt-
ar, ker og vasar, sumt eftir hans teikn-
ingum. Munirnir kölluðust á við ýmsa
stíla; gamlan norrænan stíl, grískt yfir-
bragð, jugend- og art deco-stíl, japanska
raku muni o.s.frv. Margir þeirra eru
víðs fjarri leirstyttunum hvað varðar
yfirbragð og hafa alþjóðlega skírskotun
(Listvinahús, Arctic books 2006). Hann
vann um tug glerlistaverka í hefðbundn-
um stíl og ýmis verk úr smíðajárni,
hannaði húsgögn, minjagripi og skart-
gripi í litlu magni, var liðtækur ljós-
myndari (safnið varðveitt hjá Ljós-
myndadeild Þjóðminjasafnsins), vann
rúman tug klipptra kvikmynda 1946–
1954 (í umsjá Kvikmyndasafnsins), orti
ljóð og ritaði fjórar bækur og fjölda
blaða- og tímaritsgreina sem m.a. eru
aðgengilegar í stóru innbundnu safni
(varðveitt hjá Landsbóka-Háskólabóka-
safni). Guðmundur var áhugamaður um
skipulagsmál og húsagerð. Hann átti
þátt í skipulagningu skrúðgarða eða
svæða, t.d. tillögum um Sjómannagarð í
Ólafsvík, umhverfi Aðalbyggingar
Háskóla Íslands og Skólavörðuholtið
(sem ekkert varð úr) og vann, einkum
með Guðjóni Samúelssyni, að steining-
araðferðinni við útveggjahúðun bygg-
inga og að lágmyndum eða loftskreyt-
ingum í nokkrum höfuðbyggingum
Reykjavíkur.
Fleira mætti telja en það sem hér
hefur verið minnst á dugar til þess að