Tímarit Máls og menningar - 01.12.1975, Page 132

Tímarit Máls og menningar
sagnapersónurnar Sigurð Fáfnisbana og
Guðrúnu Gjúkadóttur. Hún hafði hross-
tagl og reið svörtum hesti, sem nefndist
Skokse, en Sigurður var svo hrumur, að
hjálpa varð honum til að opna augun.
Hans hestur hét Grani sem að fornu.
Fræðimenn þeir, sem fjallað hafa um
oskereia, eru yfirleitt sammála um, að
Guro hafi þegið ýmsa drætti frá huldu-
konum í norskri þjóðtrú, en skv. henni
eru huldukonur oft glæsikvendi að því
undanskildu, að þær hafa hala. Svipar
þeim að þessu leyti til Guro, sem að
vísu hafði tagl. Þá þekktist, að foringi
oskereia væri nefndur Þrándur.
Á ferð sinni um landið um jólaleytið
stal oskereia af jólaölinu og þynnti svo
það sem eftir var með vatni, svo að ekki
sæist, að búið var að taka hluta þess,
skemmdi jólamatinn, stal hesmm, eink-
um svörtum, og þeysti á þeim langar
leiðir, hirti upp þá menn, sem urðu á
vegi hennar, jafnvel þótt þeir væru inn-
an dyra, og hafði á burt með sér. Þeir,
sem fyrir þessu urðu, en það voru eink-
um glaðværir menn, hlutu hin misjöfn-
ustu örlög; sumir komu fram langt frá
fyrri híbýlum, aðrir fundust aldrei, og
enn aðrir fundust dauðir og þá oft í
húsum, sem staðið höfðu auð um skeið,
oft hengdir. Sú trú þekktist, að oskereia
dræpi á næsta áfangastað þá menn, sem
hún rændi. Það var almenn trú, að ef
oskereia stigi af hestum sínum, þar sem
mannabústaðir voru og fólk var fyrir,
yrði einhver drepinn, meðan hún áði.
Söfnuður þessi settist þá á syllu yfir dyr-
um og hafði þar hægt um sig, meðan
fátt bar tii tíðinda, en skrögglaði13) og
hristi beizlisstengur, þegar slagsmál hóf-
ust, en mestur var þó fyrirgangurinn,
þegar morð voru framin. Sáu þetta þeir,
sem skyggnir voru. Talið var varlegast
að varna oskereia að komast í fjósið, og
370
í þeim tilgangi voru málaðir krossar á
kýr og fjósdyr, en ekki er þess getið í
heimildum þeim, sem höfundur þessar-
ar greinar hefur komið höndum yfir,
hvað gerðist, ef oskereia komst í f jós og
að kúnum. Þá var því trúað, að oskereia
gæti tekið þá, sem voru einir í fjósi
jólanóttina.
Bent hefur verið á, að oskereia eigi
sér hliðstæðu í draugaher þeim, sem fer
yfir land um jólaleytið skv. þjóðtrú
margra Mið-Evrópuþjóða og nefnd er
das wútende Heer eða die wilde Jagd á
þýzku. I Svíþjóð var því trúað, að væru
menn staddir úti á eyðisvæðum í nátt-
myrkri um jólaleytið gætu þeir átt á
hættu að rekast þar á riddara, sem elti
fólk eða vætti, ekki sízt konur eða kven-
kynsvætti, og dræpi. Var þetta fyrirbæri
nefnt Odens vilda jakt eða Odens jakt,
og mun Oðinn hafa átt að vera þessi
riddari. Um mikinn hluta Evrópu var
því trúað, að sálir framliðinna vitjuðu
fyrri heimkynna sinna á allraheilagra-
messu, og oft voru þá álfar líka á ferli
og gátu þeir verið hættulegir.
Trú af því tagi, sem nú var greint
frá, mun forn, og nægir því til smðn-
ings að nefna verur þær, sem fylgdu
grísku gyðjunni Heköm, en það voru
svartir hundar og vofur sjálfsbana og
þeirra, sem dáið höfðu voveiflega, svo
og á þann hátt germanaættflokksins
naharvala, sem Tacims greinir frá í
Germaniu, að ráðist helzt á óvini sína
í náttmyrkri og þá búnir svörtum skjöld-
um og málaðir. Islenzkar hliðstæður
hafa verið dregnar fram í dagsljósið, t.
d. frásögn Þiðranda þáttar og Þórhalls
af dauða Þiðranda, álfareiðin í sögunni
Tungustapi og ýmsar frásagnir af heim-
sókn álfa og ekki síður vatnabúa á.
nýjársnótt, t. d. sagan Álfadans á nýjárs-
nótt í Þjóðsögum Jóns Árnasonar, og
J