Goðasteinn - 01.09.1999, Blaðsíða 188

Goðasteinn 1999
myndin hefur þróast og útbúnaðurinn á
vélarnar hefur farið stöðugt batnandi
þannig að nú eru allir komnir með hann
og þrældómur 50 kg pokanna því
liðinn.
Hægt og sígandi hefur sem sagt vél-
væðing aukist jafnt og í öðrum bú-
greinum, en á þeim vettvangi standa
kartöflurbændur nú jafn vel að vígi og í
öðrum löndum. Hins vegar er og
verður kartöfluræktun hér á landi ávallt
meiri áhættubúskapur en hjá öðrum
þjóðum sakir stopulla nátturuskilyrða
og hins stutta vaxtartíma sem hér er
(sbr. Hjört E. Þórarinsson o.fl. 1988:
447).
Sjúkdómar og önnur skakkaföll
Ef á heildina er litið hefur kartöflu-
ræktun Þykkbæinga gengið ákaflega
vel en þó hefur gangan ekki alltaf verið
þrautalaus og oft blásið hressilega á
móti mönnum. Hafa kartöflusjúkdómar
ráðið þar mestu um og svo markaðsmál
á seinni árum sem nánar verða tekin
fyrir í næsta kafla. Eðli kartöfluræktu-
nar á Islandi á svo sinn hlut að máli þar
sem magn uppskeru er æði sveifluken-
nt og getur munað helming á henni
milli ára.
Eitt fyrsta vandamálið er menn ráku
sig á í kartöfluræktun sinni var hvernig
halda ætti illgresi í skefjum. Ovíst er
hvernig ræktunin hefði farið ef undra-
eyðirinn Tröllamjöl hefði ekki komið
til sögunnar (sbr. Sigurbjart Guðjóns-
son, 1987:411). Aðferðin við að dreifa
þessu á garðanna var vandmeðfarinn,
erfið og leiðinleg. Einungis var hægt
dreifa Tröllamjölinu í logni og urðu
þess vegna næturnar fyrir valinu. Eftir
herlegheitin urðu menn svo svartir og
brunnir og tóku menn því nýju efni
fagnandi er það kom um 1965 (sbr við-
tal við Ólaf Guðjónsson).
Langstærsta áfallið er bændur hafa
þurft að ganga í gegnum er svokölluð
mygla sem gengið hefur yfir tvisvar
með hrikalegum afleiðingum. Nú segir
frá hinni fyrri.
Sumarið 1953 var veðrátta framúr-
skarandi góð og svo hentug fyrir
kartöflurœktina sem fremst var á kosið.
Þái um haustið fengu Þykkbœingar tví-
tugfalda uppskeru, og hafði aldrei
þekkst annað eins, Þeir voru í standandi
vandrœðum að geyma þennan mikla
feng. Þeir fylltu kjallara sína og allar
geymslur og kofa heima við, og síðan
hesthús ogfjárhús (Árni Óla 1962:180)
En þá kom áfallið, því nær allar
kartöflurnar skemmdust og innanvið
10% af þeim seldust. Ekki fóru allir
bændur jafn illa út úr myglunni og einn
þeirra var Ólafur Guðjónsson bóndi í
Vesturholtum. Að ráði sérfróðra manna
bar hann kartöflur sínar út á tún einn
haustdag. Þennan dag var mikill bylur
svo kartöflurnar kældust mikið, bar
hann þær svo aftur inn og kældi kofann
með því að láta ís á gólfið. Þó kartöfl-
urnar hafi kannski ekki verið hæfar til
manneldis náði hann að nýta þær í
skepnufóður og svo í útsæði handa
sjálfum sér og einstaka nágranna.
Þetta áfallaár 1953 ákvað Ræktunar-
-186-