Goðasteinn - 01.09.1999, Síða 185

Goðasteinn 1999
losaði fólk við það að standa á fætur til
taka upp grasið. Það var svo 1939 að
sérstök vél var fyrst notuð til uppskeru-
starfa. Sú vél var dregin áfram af
tveimur hestum og virkaði þannig að
hún skar undir grasið og dreifði
kartöflunum og reyndar jarðveginum
líka á um eins meters bil. Mestur hluti
kartaflanna lá þá ofan á jarðveginum
og kom það þá oftast í hlut barna og
kvenna að tína þær upp, en karlsins að
róta og tína upp það sem undir var (sbr.
viðtal við Önnu Markúsdóttur).
Árið 1945 kom fyrsta dráttarvélin í
Þykkvabæ og gerðist sú innreið mjög
snögglega þar sem allir bændur í
hreppnum höfðu eignast slíkt þarfaþing
aðeins ljórum árum seinna. Með ti 1-
komu dráttarvélanna var stigið stórt
skref í þá átt að létta mönnum störfin
og auka afköst við kartöflrækt því í
kjölfarið komu bæði niðursetningsvélar
(kartöflusetjarar) og upptökuvélar. Sú
fyrrnefnda kom árið 1950 og olli bylt-
ingu því afköstin urðu einn hektari á
dag sem þótti mjög gott. ,,Hún var
tengd á þrítengibeisli Ferguson drátt-
arvélar, en sú tegund dráttarvélar kom
fyrst með vökvaknúið lyftiafl. Tveir
menn tíndu útsæðið í rör sem gerði rás
í jarðveginn, en aftan við rörið voru
hreykiplógar og þannig vannst allt
verkið í einni yfirferð“ (Sigurbjartur
Guðjónsson 1987:411)
Áðurnefnd upptökuvél kom svo
1951 og hagræðið sem af henni vannst
var ótrúlegt. Afköstin af þessari vél
voru allt að einn hektari á dag miðað
við að áður þurfi fimm sex menn í
fimm sex daga til að vinna sama verk.
Vélin var dregin áfram af tveimur
dráttarvélum og skilaði kartöflunum í
sekki. Þrjá menn þurfti svo til að tína
gras og köggla úr og sjá um sekkina.
Þykkbæingar voru samt ekki fljótir að
taka sér þessa tækni í sína þjónustu því
fimin ár liðu þangað til næsta vél var
keypt.
Ástæðurnar fyrir því að bændur
voru svo Iengi að taka sér þessar vélar í
sína þjónustu hafa eflaust verið margar.
Líklega hefur það verið talsverð áhætta
að kaupa svo dýrar vélar auk þess sem
fljótlega eftir að fyrsta vélin var keypt
komu einhver þau erfiðustu áfallaár
sem kartöflubændur í Þykkvabænum
hafa þurft að ganga í gegnum. Um þau
er frekar fjallað í næsta kafla.
Annað sem hugsanlega gæti hafa
tafið fyrir þessari vélvæðingu var að
vélin náði ekki að skilja í burtu alla þá
mykjuköggla sem voru í görðunum.
Var því gert góðlátlegt grín að þeim
mönnum sem vélina notuðu og þeir
sagðir geyma kartöflur sínar í fjóshaug.
Næsta vél var svo, eins og áður var
sagt, keypt fimm árum seinna eða 1956
af tólf mönnum. Fór þá skriðan af stað
og árið eftir voru fimm nýjar vélar
keyptar og leið ekki á löngu þar til hver
bóndi átti sína eigin vél.
Þegcir hér er komið sögu verða aftur
þáttaskil í sáningu kartaflna. Arið 1968
var notuð ný gerð af kartöflusetjara.
Dreifði hann áburði jafnhliða útsœði.
Afköstin voru stárkostleg, 4-6 ha á
vinnudegi. Annað kom líka til, vélin
-183-