Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 133
133
þeit tóku uppi til höfudsins, þá trad hún fótleggina,
sva at nær brotnudu: þá tóku þeir til fótanna, þá
kafdi hún höfudit, sva at þar dó hann.« Það er
auðsætt, að það er seiðkonan, er kemur til Vanlanda
konungs í hamförum, og treður hann í svefni. Þessi
forna hugmynd um möru og martröð er næstum
gjörsamlega horfin úr þjóðtrú vorri; menn tala að
vísu um martröð, og segja, að einhver »liggi i mar-
tröð«, er hann liggur milli svefns og vöku, og hon-
um finnst hvíla á sjer svo feiknalegur þungi, að
hann getur hvorki hrært legg nje lið. Orðtækið:
»martröð« og »að vera möru troðinn« kemur annars
stundum fyrir, t. d. hjá Steingr. Thorsteinsson:
»Margar aldir möru troðin varstu,
myrkra hrollur skó|i þjer napran blundc.
Þótt hugmyndin um möru og martröð komi lítið fyrir
í vorri þjóðtrú, þá er hún mjög algeng hjá nágranna-
þjóðum vorum. Sumstaðar er hugmyndin um möru
mjög lík því, sem hún er i sögunni um Vanlanda
konung; það er fjölkynngiskona, er kemur í ham-
förum um nótt og treður einhvern í svefni. Maran
er ávallt á ferðinni á næturnar, eins og þýzka nafnið
Nachtmahr og enska nafnið nightmore bendir á. Ef
maran gætir þess eigi að vera farin burt áður en
dagur rennur, og einhver svo ávarpar hana, og segir,
að dagur sje kominn, þá hverfur hún á augabragði
og kemur aldrei aptur. Þessi hugmynd er mjög lík
þvi, sem kemur fyrir i álfasögunum hjer á landi.
Þegar huldufólkið var áferðinni á jólanóttina eða nýárs-
nóttina, þá gat því stundum orðið það á, að dvelja
inn í híbýlum manna þangað til dagur rann; ef svo
einhver kallaði upp, að »dagur væri á lopti«, eða
»dagur væri í austri*, þá hvarf það á augabragði.
Þetta er sama hugmyndin og um nátttröllin, sem