Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 216
216
andi í málsgreinum, sem hvarvetna annarstaðar. Um-
tak umsagníngs og umsagnar er og annað það sem
gerir, að sjaldan er nokkurt jafnaðarlilutfall milli
þeirra; umsögnin ervanalegavíðtækari en umsagningr-
inn. Þau eru jafnviðtæk: 1. »Ef bæði þau eru einnefni,
svo sem: ,Magnús Stephensen er landshöfðíngi', Reykja-
vík er mannflesti kaupstaðrinn á Islandi', með því að
eigi getr verið nema einn kaupstaðr mannflestr hér
á landi. ,Kviksilfr er sá eini rennandi málmr‘. 2. Ef
umsögnin þýðir hið sama sem umsagníngrinn, svo sem:
,rekamark er sama sem fiskhelgi', ,2 -þ 2 eru 4‘ og
öll slík jafnleiksdæmi í stærðfræðinni. Hérmeð er
og að telja orðskýríngar og ummerkíngar, er síðar
skal getið. I öðrum málsgreinum en þessum tveim
flokkum þeirra mun umsögnin jafnan vera víðtæk-
ari en umsagníngrinn, fyrir því að inntak hennar á
heima hjá fleirum verundum en honum einum, og það
jafnt, hvort sem inntak umsagnar er einkunn, at-
höfn eðr nafn með einkunnar eðr athafnar merkíngu.
Dæmi: ,Elest fermd börn eru skrifandi', ,túnglið
veðr í skj'jum', ,kýr eru klaufdýr og jórtrdýr'. Nú
vitum vér, að fleiri eru skrifandi en fermd börn,
fleiri himinkroppar vaða í skýjum en túnglið eitt, og
að fleiri dýr en kýr hafa klaufir og jórtra.
5. Stœrð málsgreinar. Þess er vel að gæta, að
stærð málsgreinar er eigi ávalt hið sama sem umtak
umsagníngs. Stærðin getr að vísu aldrei meiri verið,
en hún er oftlega minni. Stærð málsgreinar fer
eingöngu eftir því, hvort umsögnin tekr til allra eðr
bara til nokkurra af kynseindum umsagníngs, og sé
þannig viðtækari en hann. Viðtæki umsagnar
gefa menn alment engan gaum í ræðum og ritum,
nema eingöngu í samanburði við umtak umsagnings,
og það þó engan veginn æfinlega. Af þessu sprettr