Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 187
187
skepnu og hvers hlutar; en orðið hlutr er svo víð-
tækt í voru máli, að vér tölum eigi að eins um lík-
amlega hluti heldr og um »andlega hluti«, eigi að
eins um verandi hluti heldr og um «orðinn hlut«
og »óorðna hluti«, þ. e. um framkvæmdar at-
hafnir, um liðna viðburði (orðníngar) og ókomna.
Lýsíngarorðin lýsa eðli hlutanna og inntaki þeirra,
eigindum þeirra, staðáttum og tilstæðum; og nú
með því að margir hlutir hafa eina og sömu eigind
til að bera, annaðhvort jafna eðr þá líka, sýna lýs-
ingarorðin oss skyldleika hlutanna, og enn fremr
venzl þeirra og óskyldleika. Lýsíngarorðin eru oss
hið sama sem einkunnir hlutanna sjálfra, eðli þeirra
og inntak. Enginn hlutr er í raun réttri alveg eig-
indalaus, ella væri hann eintómt hismi, galtómt ílát,
ónefnilcgr hjúpr utanum eigi neitt. Sagnirnar segja
oss frá gjörðum og athöfnum, frá viðburðum og stað-
reyndum; þærskýra fyriross, hvernig sérhvað hreyf-
ist eðr staðnar, breytist eðr stendr í stað; þær tengja
hlut við hlut, orð við orð, nafn við nafn, svo og
nöfn við einkunnir; þær eru frásaga og æfisaga ver-
undanna.
2. Nöfn eru tákn hlutar þess, er nafninu er
nefndr ; þau eru oss og hið sama sem merkíng hans,
því jafnskjótt sem vér heyrum hlutinn nefndan, rennr
oss í hug allt hvað vér um hann vitum. Mörg nöfn
hafa fleiri merkíngar en eina, svo sem orðin ,réttr
og kirkja' nú á dögum; verða þau orð jafuan fleiri,
að sama skapi sem mál vort auðgast af nýjumhug-
myndum en eigi að sama skapi að orðafjölda, með
þvi vandasamara er að mynda ný orð og nýja tals-
hætti en að lesa sér til nýar hugmyndir og nýjar
hygðir (hugsur?) í öðrum málum, Vanalega hafa og
nöfnin upphaflega haft líkamlega merkíngu, en fengið