Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 139
109
En á siðari timum voru þessi heiðnu goðmögn, er
myndirnar táknuðu og gjörðu verkandi, eigi talin
guðlegir kraptar, heldur djöfullegir kynngikraptar.
Þess konar myndir eru t. d. Þórshamar, ægishjálmur,
kaupaloki, ginfaxi1, o. s. frv. Sama er að segjaum
töfragripina, svo sem skollabrækur, snakk, gand-
reiðarbeizli o. s. frv.
Jafnframt hinum heiðnu töframyndum, mynduð-
ust aðrar töframyndir, er einnig höfðu yfirnáttúrlegan
krapt, og aðrir töfragripir; þessum töframyndum og
töfragripum var eignaður beinlínis guðlegur kraptur;
þar koma að nokkru leyti hin heiðnu goðmögn fram,
að því leyti, sem þau hafa tekið kristni, með ótal
viðaukum ur miðalda-katolskunni. Þannig er t. d.
krossmarkið, myndir helgra manna, helgir dómar,
o. s. frv. Þannig höfðu menn ótal marga töfrafor-
mála, töframyndir og töfradóma, til þess að leysa
og gjöra verkandi yfirnáttúrlega undrakrapta bæði
úr ríki ljóssins og ríki myrkranna, og allt þetta átti
að miklu leyti rót sína að rekja til hinna heiðnu
trúarhugmynda.
Á síðari liluta 16. aldar og 17. öldinni varð hjá-
1) Ginfaxi þýðir eiginlega gapandi hestur. Hestinuin
voru í fornöld eignabir s.jerlegir töfrakraptar. Þegar níð var
rist — en það var særing fyllri feiknstafa en flest annað —,
þá var reist upp stöng eða súla, og settur þar á krosskans
eða hestur í heilu lagi, og þuldir þar yíir þeir formálar, er
við áttu, og síðan ristnir á súluna. Þetta er oss kunnugt af
Egils sögu, er Egill reist nið Eiríki konungi og Gunnhildi
drotningu (Egils saga: 60. kap.). Samskonar aðferð höfðu og
Ingimundarsynir, er þeir ristu þeim Finnboga rama níð (smb.
Vatnsdælu 34. kap.). Það má telja víst að hugmyndin um
þessa miklu og bölríku kynngikrapta, er hestinum voru eign-
aðir, standi í sambandi við það, að hesturinn var helgaður
Hel.