Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 191
191
innar. í fleirtölu er samnefnið haft þá er vér töl-
um um »menn og skepnur (=mállausar skepnur)«r
eðr um »fjöll og dali«. Sökum als þessa eru sam-
nefnin sannkölluð Tcynsnöfn og flokksnöfn. Þó una
menn eigi vel þessari tviræðu merkíngu sanmefn-
anna, sem saga túngu vorrar sýnir. Eg skal geta
þess hér sem dæmis, að fyrrum og frameftir öldum
voru samnefnin ,sauðir, naut, hross' höíð sem full-
komin kynsnöfn; en nú er ,sauðfénaðr‘ kominn í stað
jSauða' og ,nautpeningr‘ í stað ,nauta‘, sem kynsnöfn
þeirra. Ennfremr er ,kind‘ haft sem eindarsamnefni
kynsins ,sauðfénaðr‘, og ,stórgripr‘ sem eindarsam-
nefni samkynsins ,nautpeníngr og hross'. Látum oss.
nú gjöra oss þetta markverða efni samnefnanna og
kynsnafnanna enn ljósara með dæmi. Setjum svo
að missjóngóðir menn sjái lifandi skepnur tilsýndar;
setjum svo að sá þeirra hinn sjóndaprasti geti greint
að stórgripi frá sauðkindum, að skygnari maðrinn
fái deilt naut frá hrossum, en hinn glöggskygnasti
nái ennfremr að greina sundr geldínga, ær og lömb.
Hvað hafa nú allir þessir menn gjört? Allir hafa
þeir séð svo vel sem þeir gátu lifandi skepnur, er
þeir hafa samlíkt og samanborið við skepnur þær,
er þeir hafa lært áðr að þekkja og þeir eftirmuna;
þeir láta sér engan veginn nægja að samlíkja og
samjafna nöfnunum einum, heldr einmitt hinum sýni-
legu sameigindum og séreigindum hvers kynþáttar-
ins um sig, svo sem stærð, skapnaði, hárfari, lit osf.
Allir hafa þeir aðgreint og sameint, ættfært og flykt,
en að því skapi nákvæmara sem þeir voru skygnari
og fróðari um kynseigindirnar. Einmitt hið sama
gjörum vér allir, lærðir menn og leikir, fjölfróðir og
fáfróðir, í hverju því efni er vér hugsum um, nem-
um eðr kennum öðrum. Þessi er starfi sameinni