Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 148
148
lega skoða blómið eða »sóleyjuna«, sem optast er
fleiri en ein á hverri plöntu, ef ske kynni að
vjer gætum fundið nokkur líffæri, sem svöruðu til
æxlunarfæranna hjá dýrunum.
Neðan á blóminu sjáum vjer fyrst 5 grænleit
meira eða minna hœrð smáblöð. Þau eru stilkhuis
og lítið ihvolf eða sleifmynduð. Þetta eru bikarblöðin
eða bl&mbikarinn. Á blómknöppunum, sem ekki eru
útsprungnir, sjáum vjer að þau lykja alveg um knapp-
inn og af því er auðsætt, að það muni vera ætlun-
arverk þeirra að vernda aðra parta blómsins, meðan
þeir eru ungir og óþroskaðir, frá utanaðkomandi
áhrifum, sem orðið gæti þeim að meini. Næst bik-
arblöðunum er annar blómblaðakransinn; það er
krónan; hún er mjög ólík bikarnum, blöðin miklu
stærri, fagurgul, gljáandi og hjartamynduð, veit
broddurinn inn að leggnum og kallast nögl. Innan
á nöglinni á hverju blaði má sjá dálitla örðu, ef vel
er aðgætt, og ofanvið hana er dálítil hola í blaðið og
í henni er vanalega ofurlítill hunangsdropi. Þetta
verður þó varla sjeð nema i stækkunargleri eða sjón-
auka. Það liggur í augum uppi, að krónan er aðal-
skraut og prýði blómsins. Það er hún, sem hefur
gjört sóleyjuna að uppáhaldsblómi barnanna og einu
alþekktasta skrautblómi vors kalda og blómsnauða
lands. En það er ekki að eins á sóleyjunni, að
krónan ber af öðrum pörtum blómsins að fegurð og
htprýði, því það er nálega algild regla, að krónan
sje ásjálegri og frábrugðin að lit hinum öðrum pört-
um plöntunnar, og því er hún sjaldan græn, heldur
ber einhvern annan lit, í mótsetningu við bikarinn,
sem nálega ætíð er grænn. Jeg þarf ekki annað
en minna á hina fannhvítu krónu á holtasóleyjunni
og hinar skrautlegu, rauðbláu krónur á blágresi og