Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 202
202
höfuðinntak kynsins, hið sameiginlega inntak allra
kynseindanna og sanna eðli þeirra; hugtökin eru
höfuðsannindi hlutanna. Vér verðum að neyta
beggja höfuðgáfna vorra, greindarinnar og sameinn-
innar, til þess að komast að hugtökunum. Vér
tökum þá fyrst, til dæmis, alla þá penna er vér
fáum eðr vitum að til sé, samlíkjum þeim og sam-
jöfnum, greinum þá í hópa eftir sameigindum sinum,
og fáum tvo hópa; fjaðrapenna og málmpenna. En
með þessu höfum vér enn eigi fundið skapeigind né
kynseigind allra penna. Vér athugum enn betr
inntak þeirra, leitura eftir öllum eigindum þeirra,
lesum með greind vorri eigindirnar sundr, fleygjum
úr þeim hiuum sérstöku og mismunandi eigindum,
svo sem þeim að sumir pennar eru úr fuglsfjöðrum,
aðrir úr stáli, silfri eðr gulli o. s. frv., en höldum
eftir sameigindunum. Vér flnnum svo að lyktum,
að öllum pennum eru þær tvær eigindir sameigin-
legar, að vera tilbúin verkfæri til að halda í sér
bleki og til að færa það einkanlega yfir pappír.
Skapeigindir penna eru þvi þessar tvær: 1, að vera
tilbúið verkfæri og 2. að halda í sér bleki og að
færa það einkanlega yfir pappír. Þessar tvær skap-
eigindir eru hugtak penna. Sama er í rauninni að
segja um ‘hús,. Hús er smíð, gjörð til skjóls og
varðveizlu mönnum og eignum þeirra. Hér eru og
tvær kynseigindir er gjöra hugtakið. Sál mannsins
skiftist aftr í þrjár kynseigindir: vitsmuni, geðsmuni,
vilja, og tekr því hugtak sálar yflr þrjár kynseig-
indir. Frelsi er aftr hugnafn eðr eintæmd, og hefir
því eigi nema eina skapeigind að geyma. Hið ein-
tóma hugtak frelsis er þá ,svifrúm hæfileika manns-
ins‘. Sumir rithöfundar hafa orðað það þannig:
»Frelsi er að mega gjöra sérhvað það er maðr vill«.