Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 212
212
3. kap.
Málsgreinir.
1. Sérhver frásaga, lýsíng, tilsögn, fræðsla, í tali
eðr riti, verðr að vera svo löguð, að hún »geri mál
fult«, það er, hafi svo mörg og slík orð, að þau gefl
heyranda eðr lesanda skiljanlega merkíng eðr vit-
neskju um það er maðr segir eðr ritar, ella er það
engin frásaga, lýsíng, tilsögn né fræðsla. Meðalorpn-
íngar eru öllu fremr óp eðr hljóð en mál, og »hnöttr-
inn, herra« er óp og ávarp en als ekki mál fult. Svo
mörg og slík orð er »gera mál fult« kallast máls-
grein. Ef sagt er: ,Jón, sólin, bærinn', veit heyrand-
inn eigi hvað frásegjandinn fer, fyrir því að slík orð
gera eigi mál fult; en sé sagt: ,Jón kemr‘, ,sólin
skín', ,bærinn snýr ofan að ánni', fær heyrandinn
fulla vitneskju um það er frásegjandinn mælir. Máls-
grein verðr að hafa minst tvö orð, eitt nafnorð eðr
nafnorðsgildi og eitt sagnorð; en oftast hefir hún orð
fleiri. I annan stað verða orð málsgreinar að vera
svo samtengd að efni, að um eitt þeirra eðr fleiri sé
eitthvað sagt, og að hin orð málsgreinarinnar sé það
er um þetta orð eðr þessi orð sagt er. Það er því
engin málsgrein, þótt sagt sé: .sól blæs', heldr eí
sagt er: ,vindr blæs', ,sól skín'. Umsagníng kalla
eg það orð málsgreinar, er eitthvað er um sagt, en
umsögn orð þau er um hann sögð eru. ,Vindr og
sól' eru hér umsagníngjar en ,blæs og skín' umsagnir.
Sé umsagníngr nafnorð, en umsögnin lýsíngarorð, er
nafnorðið tengt við lýsíngarorðið með orðinu ,er' eðr
,var( ,og er þá orðið ,er' kallað band, af þvi að í
orðinu ,er‘ eðr ,var‘ liggr merkíng samtengíngar, en
engin tíðarmerkíng önnur en sú, að nú er eðr þá
var samband þetta milli umsagníngs og eigindar hans.
Dæmi: ,Gullið er gult', það er að skilja, gult að lit,