Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 198
198
ínguna í orðinu: ,hið illa', hvort það sé eingöngu
»vöntun gæða» eðr það sé gagnstæðrar merkíngar
við ,hið góða', mun vera meðfram sprottinn af ým-
islegum skilníngi á merkíugu neikvæðanna, eðr
réttara sagt, á hinum neikvæða lið andstæðunnar.
Það eitt er ljóst að nafnorð með endíngunni,—leysa',
leysi' og lýsingarorð með endíngunni,— lauss'
þýða vöntun og oftast fullkomið tóm eðr tilvistar-
leysi jákvæða orðsins, svo sem ,vit—vitleysa', ,vitr
—vitlauss'. En merkíngin í neikvæðisorðum með
fortengslinu ,ó‘ er eigi jafnljós né skilmerkilega af-
mörkuð.. Þó er óhætt að fullyrða að slík neikvæði
merki jafnan annaðhvort tiltekinn eðr ótiltekinn
mismun frá vöntun og alt upp að fullkomnum gagn-
staðleik. ,Ogagn‘ er gagnstæði við ,gagn' og ,óþarfr‘
við ,þarfr;; en aftr er ,ómögulegr‘ og ,ósigrandi‘
vöntun hins ,mögulega‘ og ,sigranlega‘. ,Heimska‘
er skortr á ,vizku‘ og ,fátækt‘ skortr á ,auðlegð‘ en
eigi full vöntun; hér er því munrinn bara stigmunr.
Tökum svo enn sem dæmi orðin: ,jafnar stærðir og
ójafnar', ,heilar tölur og brot'. Nú geta ,ójöfnu töl-
urnar‘ bæði verið meiri og eins minni en þær hinar
jöfrnr'; verðr því munrinn á jöfnum tölum og ójöfn-
um‘ ótiltekinn. Brot eru jafnvel endalaust mörg og
því mjög mismunandi sín á milli; fyrir því munar
brotunum jafnvel endalaust frá heilum tölum, það
er, óafmarkaðr stigmunr er á brotum og heilli tölu.
En nú er eftir að vita hvernig á því standi að
munrinn er ýmist tiltekinn eðr ótiltekinn alt upp að
gagnstaðleik.
Urlausnin verðr þessi: Munrinn er tiltekinn þá
er neikvæðisorðið grípr yfir alt það er jákvæðisorðið
eftirskilr af heild þeirri eðr hóp þeim er hugsað er
um eðr um er rætt; sé það eigi, dreifist munrinn