Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Blaðsíða 201
201
sagt um samnefnin, eintæmdirnar og lýsíngarorðin
(1. k. 6—9).
Þá er vér spyrjum, til dæmis, hvað er ,frelsi,
penni, hús, sál‘, eðr hvað skilr þú við orðin ,frelsi,
penni, hús, sáÞ? þá ætlumst vér til að fá svo ná-
kvæma lýsíng eðr skýríng á þessum orðum, að vér
þekkjum þau, það er, vitum hvert sé inntak þeirra,
höfuðinntak að minnsta kosti, og fáum aðgreint
merkíng hvers þessara orða frá öllum öðrum orðum
í málinu. En nú vitum vér að pennar og hús eru
úr ýmsu efni og með ýmislegri gerð o. s. frv. Frelsi
er og ýmislegt; vér tölum um frelsi til þess og þess,
og vér getum talað um frelsi frá því eðr þvi. I
fyrri merkíngunni þýðir fcelsi heimild, leyfi, en í
síðari merkíngunni lausn, undanþága, óhán. Sálir
manna eru og eigi síðr ýmislegar. Ef nú lýsa skal
greinilega öllum mismunandi eigindum þessara orða,
og það út í æsar, þá veitir eigi af langri ritgerð
eðr og heilli bók, er þá er kölluð lýsíng, skýríng,
fræði. En ef vér nú eigi ætlum oss að fara út í
allar æsar, heldr aftr á móti inní sjálft eðli eðr
höfuðinntak hlutanna, þá verðr spurníng vor, er vér
æskjum að fá svaraðri, eiginlega þessi: hverja skap-
eigind hefir alskonar frelsi, hverjar skapeigindir hafa
pennar allir, sálir allar og öll hús sameiginlegar og
þó séreiginlegar frá öðrum hlutiun ?, En það er hið
sama sem spurt væri: Hver er skapeigind hugnafns-
ins, ,frelsi‘, og hverjar eru kynseigindir samnefn-
anna: ,penni, hús, sál‘? Skapeigindin er Imgtakið,
að flnna skapeigindina eðr kynseigindirnar er sama
sem að finna hugtakið. En hvernig förum vér að
finna hugtökin og hvað heitir slíkr starfi?
2. Hugtökin eru, svo sem nú var sagt, skap-
eigind eintæmdanna, kynseigindir samnefnanna,
%